Prof. dr med. Edward Franek

Klinika Chorób Wewnętrznych, Endokrynologii i Diabetologii Centralnego Szpitala Klinicznego MSWiA

Zespół Badawczo-Leczniczy Endokrynologii Instytutu Medycyny Doświadczalnej i Klinicznej PAN, Warszawa

 

U chorych na cukrzycę ryzyko sercowo-naczyniowe jest wysokie. Nawet u chorych, u których cukrzyca jest optymalnie wyrównana, ryzyko rezydualne wciąż jest duże, pociągając za sobą częste występowanie incydentów sercowo-naczyniowych i będąc powodem dużej śmiertelności. Oczywistym wnioskiem z tego wynikającym jest stwierdzenie, że z punktu widzenia ryzyka sercowo-naczyniowego, najlepiej jest zapobiegać rozwojowi cukrzycy. Takie postępowanie jest możliwe. W wielu badaniach wykazywano skuteczność prewencji zarówno niefarmakologicznej (zmiana stylu życia), jak i farmakologicznej (metformina) w zapobieganiu powstania cukrzycy. Postępowanie takie jest jednak trudno prowadzić u wszystkich ludzi. Konieczna jest zatem identyfikacja osób z wysokim ryzykiem rozwoju cukrzycy, u których prewencja będzie po pierwsze bardziej efektywna, po drugie zaś możliwa ze względów epidemiologicznych i finansowych.

Jak się wydaje, najlepszym dostępnym narzędziem, mogącym ocenić ryzyko rozwoju cukrzycy, jest opracowana w Finlandii skala FINDRISC (1). Opiera się ona na prostym sumowaniu czynników ryzyka, do których zaliczono wiek, BMI, obwód talii, brak wysiłku fizycznego, nieprawidłową dietę, obecność nadciśnienia tętniczego, stwierdzonej kiedykolwiek podwyższonej glikemii i występowania cukrzycy w rodzinie. Każdemu z wymienionych czynników przypisana jest odpowiednia liczba punktów, jeżeli ich suma wynosi mniej niż siedem, ryzyko rozwoju cukrzycy uznaje się za niskie. Suma punktów wynosząca 7-11 oznacza miernie podwyższone, 12-14 – średnio podwyższone, 15-20 – wysokie, a powyżej 20 – bardzo wysokie ryzyko rozwoju cukrzycy.

Model ma tę wielką zaletę, że ankieta może być bardzo łatwo wypełniona przez chorego. Pytania są proste i zrozumiałe, odpowiedzi można po prostu zakreślić długopisem i zsumować punkty po zakończeniu. Pozwala to po pierwsze na oszczędzanie czasu lekarza, po drugie (i chyba ważniejsze) zaś przy odpowiednio szerokim rozpropagowaniu i dotarciu do osób, które nie chodzą do lekarza, pozwala na „samoocenę” ryzyka rozwoju cukrzycy i zgłoszenie się do lekarza, jeśli jest ono duże. Ankietę tę w wydaniu angielskim można znaleźć pod wieloma adresami internetowymi (wpisując FINDRISC w przeszukiwarce gogle pojawia się 680 wyników – wejście w dniu 08.12.2008), co świadczy o jej popularności. Ankieta ta jest prostą, szybką, nie pociągającą za sobą żadnych kosztów metodą identyfikacji chorych z wysokim ryzykiem rozwoju cukrzycy, umożliwiając u nich wczesne wdrożenie profilaktyki.

W tym roku opublikowano także prosty „kalkulator ryzyka”, oparty na danych z badania NHANES (2). Wydaje się on jednak nie mieć wspomnianych powyżej zalet skali FINDRISC.

 

1. Lindstrom J, Tuomilehto J: The diabetes risk score: a practical tool to predict type 2 diabetes risk. Diabetes Care 2003; 26: 725-31

2. Heikes KE, Eddy DM, Arondekar B, Schlessinger L: Diabetes risk calculator. Diabetes Care 2008; 31: 1040-45