W dzisiejszych czasach, w dobie nieograniczonego dostępu do żywności problem z nadwagą i otyłością ma coraz więcej osób. Szacuje się, że w krajach rozwiniętych na nadwagę cierpi ok. 60% ludności, a otyłość występuje u 15-20% populacji. W Polsce stanowią one również poważny problem. Badania statystyczne wykazują, że 52% naszych rodaków ma nadmierną masę ciała.

 

Otyłość jest obecnie najczęściej definiowana, klasyfikowana i mierzona za pomocą Wskaźnika Masy Ciała (Body Mas Index - BMI), który jest ilorazem masy ciała wyrażonej w kilogramach i wzrostu wyrażonego w metrach, podniesionego do kwadratu (kg/m²). Światowa Organizacja Zdrowia zaleca, aby rozpoznawać nadwagę przy wartościach BMI między 25.0 a 29.9, otyłość średniego stopnia przy BMI 30.0-43.9, znacznego stopnia przy wartościach BMI 35.0 a 39.9, a bardzo znacznego stopnia przy wartości równej lub powyżej 40.0. Wskaźnik BMI nie charakteryzuje jednak rozmieszczenia tkanki tłuszczowej w ciele człowieka, które ma bardzo duże znaczenie. Nadmiar tkanki tłuszczowej tzw. trzewnej (tkanka tłuszczowa okolicy brzucha) zwiększa ryzyko wystąpienia chorób układu krążenia (w tym aterotrombozy), cukrzycy, nadciśnienia tętniczego, chorób pęcherzyka żółciowego i raka sutka. Dlatego przy określaniu stopnia
i charakteru otyłości niezbędny jest pomiar obwodu pasa (talii) lub stosunku obwodu talii do obwodu bioder (WHR).

 

Zasadniczo rozwój otyłości wynika z braku równowagi między dostarczaną organizmowi ilością energii, a jej wydatkami w dłuższym okresie. Przyczyny gromadzenia tłuszczu wewnątrz jamy brzusznej do tej pory nie zostały w pełni poznane. Wiadomo, że zjawisko to zależy od zaburzeń endokrynologicznych i predyspozycji genetycznych. Zarówno u mężczyzn, jak i u kobiet wraz z otyłością brzuszną występuje nieprawidłowe wydzielanie pewnych hormonów: nadprodukcja kortyzolu u obu płci, zwiększone wydzielanie testosteronu u kobiet oraz jego upośledzone wytwarzanie u mężczyzn.

Bardzo ważną rolę w powstawaniu otyłości brzusznej odgrywają czynniki genetyczne, ale także niektóre czynniki środowiskowe. Są to: stres, palenie papierosów, alkohol, dieta obfitująca w tłuszcze nasycone i sól kuchenną. Z badań epidemiologicznych wynika, że wskaźnik WHR u palaczy jest wyższy w porównaniu ze wskaźnikiem u niepalących. Jednocześnie wykazano, że zaprzestanie palenia zmniejsza ilość tkanki tłuszczowej wewnątrzbrzusznej. Podobnie jak w przypadku stresu występowanie tego typu otyłości u palaczy tłumaczy się podwyższonym stężeniem kortyzolu, bowiem nikotyna stymuluje jego wydzielanie.

 

Dotychczasowe badania wykazują, iż najskuteczniejszą metodą walki z otyłością jest stosowanie odpowiedniej diety z równoczesnym zwiększeniem wydatkowanej energii poprzez systematyczną aktywność fizyczną. Dieta powinna być niskokaloryczna z ograniczeniem spożycia tłuszczów oraz węglowodanów. Konstruuje się ją w oparciu o indywidualny bilans energetyczny, tak aby powstał deficyt energii. Tylko wówczas może zostać zużytkowana nadmierna ilość tkanki tłuszczowej.

Specjaliści zalecają stosowanie diety niskotłuszczowej, bogatej w węglowodany złożone i błonnik. Ważna jest także modyfikacja zachowań odnoszących się do jedzenia: analizowanie okoliczności poprzedzających przyjmowanie posiłków, samych posiłków oraz następstw ich przyjmowania. Osoby otyłe powinny zwracać uwagę na te czynności i robić notatki, na podstawie których łatwiej im będzie zmienić złe przyzwyczajenia.

 

Aby zredukować masę ciała należy systematycznie (najlepiej 3-4 razy w tygodniu) podejmować wysiłek fizyczny. Dla osób otyłych polecane są takie dyscypliny jak: jazda na rowerze i sporty wodne np. kajakarstwo, pływanie. Podczas uprawiania tych sportów odciążony jest bowiem kręgosłup oraz stawy kończyn dolnych, trening obejmuje  duże jednocześnie grupy mięśniowe. Wskazany jest także marsz, trucht, łagodny aerobic, narciarstwo biegowe. Wysiłek powinien być o umiarkowanej intensywności. Należy unikać

skłonów, skręto-skłonów tułowia oraz ćwiczeń wymagających gwałtownego przenoszenia masy ciała np. skoków czy szybkiego biegu.

Każdą jednostkę treningową warto poprzedzic 10-15 minutową rozgrzewką i zakończyć 10 minutami ćwiczeń wyciszających. Uzyskanie optymalnego efektu odchudzania wymaga również kontroli i powstrzymywanie się od spożywania obfitych posiłków po treningu. Nie bez znaczenia jest również włączenie krótkich okresów aktywności ruchowej do zwykłego programu dnia np. chodzenie po schodach zamiast korzystania z windy, pozostawienie samochodu w najdalszym kącie parkingu, przejście pozostałej odległości pieszo. Szczególnie ważne jest także aktywne spędzanie czasu wolnego (np. spacery) zamiast pozostawania przed telewizorem czy komputerem.

Pamiętajmy, że kontrola masy ciała wymaga uwzględnienie trzech elementów: zwiększenia wydatku energetycznego, skrócenia okresów bezczynności fizycznej oraz ograniczenia ilości energii przyjmowanej w pokarmach. Osoby, które pragną zapobiegać nadwadze, otyłości lub schudnąć powinny traktować aktywność fizyczną jako stały element swego trybu życia.

 

------------------------------------------------------------------------------------------------------

BMI(kg/m²)	18,5-24,9	25,0-29,9	30,0-39,9	> 40,0
Waga	Prawidłowa	Nadwaga	Otyłość	Otyłość olbrzymia