Istotna klinicznie zatorowość żylna (venous thromboembolism, VTE) jest zależna od wieku i stwierdza się ją u 1 lub 2 osób na każde 1000 dorosłych osób/rok. Zabiegi operacyjne, urazy, unieruchomienie i nowotwory istotnie zwiększają częstość VTE, lecz pomiędzy 1/3 a 1/2 wszystkich pierwszorazowych przypadków VTE czynniki te nie mają znaczenia. Krótkotrwałe leczenie ASA jest skuteczne w prewencji VTE u osób wysokiego ryzyka, natomiast w grupie chorych z niskim ryzykiem VTE korzyść z leczenia ASA jest niepewna.

Cel badania
Ocena długotrwałego stosowania ASA w obniżeniu ryzyka VTE w grupie zdrowych kobiet.

Grupę badaną stanowiło 39 876 kobiet w wieku ≥ 45 lat, z negatywnym wywiadem w kierunku choroby wieńcowej, naczyniowej mózgu, raka lub innych ciężkich chorób, bez uczulenia na leki, nieprzyjmujących ASA lub innych niesteroidowych leków przeciwzapalnych.

Randomizacja chorych do grupy otrzymującej 100 mg ASA co drugi dzień (n = 19 934) lub do grupy placebo (n = 19 942), oraz do grupy otrzymującej witaminę E lub placebo. Podawanie małych dawek ASA podyktowane było obawą, że większe dawki mogą działać niekorzystnie na przewód pokarmowy. Kobiety włączone do badania przez 3 mies. otrzymywały placebo celem wykluczenia osób niewspółpracujących. Co 12 mies. uczestniczki badania przesyłały informację o miesięcznym zużyciu leku, ocenę kwestionariuszową powikłań, objawów ubocznych, istotne zdarzenia kliniczne i ocenę czynników ryzyka. Kobietom pobierano krew celem wykonania badań genetycznych (obecność czynnika V Leiden, mutacja genu G20210A protrombiny i polimorfizm MTHFR 677C>T).

Pierwszorzędowy punkt końcowy: pierwszorazowa VTE (nie wliczano kolejnych zdarzeń zatorowych u tej samej osoby)

Drugorzędowy punkt końcowy: zatorowość płucna (ze współistniejącą zakrzepicą żył głębokich lub bez niej) i zakrzepica żył głębokich bez zatorowości płucnej.

Kobiet w wieku 45–54 lat było 60%, 55–64 lat – 30% i ≥ 65 lat – 10%. Nadciśnienie tętnicze stwierdzono u 26% chorych, cukrzycę u 2,5%, hiperlipidemię u 30%, przebyte VTE 3%. Palaczki – 13% badanych. BMI < 25 kg/m² u 51% badanych, 25 – 29,9 kg/m² u 31% i > 31 kg/m2 u 18%. W okresie przedmenopauzalnym znajdowało się 28% kobiet, w okresie pomenopauzalnym i stosujących hormonalną terapię zastępczą było 30%, w okresie pomenopauzalnym i niestosujących hormonalnej terapii zastępczej – 24%, brak danych dotyczył 18% kobiet. Krew do badań genetycznych pobrano od 67% chorych. W grupie tej czynniki Leiden V stwierdzono u 5,2% kobiet, mutację genu protrombiny u 2,7% i homozygoty TT dla MTHFR u 10,9%.

Pierwszorzędowy punkt końcowy: w ciągu 10 lat obserwacji stwierdzono pierwszorazową zatorowość żylną u 482 kobiet: w grupie otrzymującej ASA VTE u 235 badanych, co daje 1,18 zdarzeń VTE na 1000 pacjentolat, w grupie placebo VTE stwierdzono u 247 badanych, co daje 1,25 zdarzeń VTE na 1000 pacjentolat (HR 0,95; 95% CI 0,79–1,13; p = 0,54). Połowę zdarzeń VTE uznano za niesprowokowane innymi czynnikami. VTE niespowodowane innymi czynnikami wystąpiły u 115 badanych w grupie otrzymującej ASA (0,58 zdarzeń na 1000 pacjentolat) i u 124 badanych w grupie kontrolnej (0,64 zdarzeń na 1000 pacjentolat) nie osiągając istotności statystycznej pomiędzy grupami (HR 0,90; 95% CI 0,70–1,16; p = 0,44).

Drugorzędowy punkt końcowy: zatorowość płucną obserwowano u 86 kobiet w grupie otrzymującej ASA i u 90 kobiet w grupie placebo. Zakrzepicę żył głębokich stwierdzono u 149 i 157 kobiet odpowiednio w grupach.

Nie obserwowano różnic w poszczególnych podgrupach chorych. W podgrupie kobiet z genetyczną skłonnością do zaburzeń krzepnięcia krwi również nie stwierdzono różnic pomiędzy grupą leczoną ASA a grupą placebo. Obecność czynnika Leiden V lub mutacja genu protrombiny wiązała się z wystąpieniem 2,7 zdarzenia na 1000 pacjentolat w grupie leczonej ASA i 3,2 zdarzenia na 1000 pacjentolat w grupie placebo (HR 0,83; 95% CI 0,50–1,39).

Powikłania krwotoczne, z wyjątkiem udarów krwotocznych, obserwowano istotnie statystycznie częściej w grupie otrzymującej ASA, ze względnym ryzykiem od 1,06 (hematuria) do 1,40 (wybroczyny).

 

Małe dawki ASA w niewielkim stopniu wpływają na prewencję zatorowości żylnej u zdrowych kobiet w obserwacji wieloletniej.