Wstęp. Badania obserwacyjne wskazują, że poziom homocysteiny jest bezpośrednio związany z ryzykiem zdarzeń sercowo-naczyniowych. Stosowanie w codziennej diecie kwasu foliowego, witaminy B₆ i B₁₂ zmniejsza stężenie homocysteiny, co było punktem wyjścia hipotezy zakładającej zmniejszenie ryzyka zdarzeń sercowo-naczyniowego przy przewlekłej suplementacji wymienionymi antyoksydantami stosowanymi pojedynczo lub w skojarzeniu. Niestety liczne zaplanowane badania w różnych populacjach i z różnymi schorzeniami sercowo-naczyniowymi nie potwierdziły korzystnego wpływu antyoksydantów na liczbę zdarzeń sercowo-naczyniowych, przy wyraźnym obniżeniu poziomu homocysteiny. Jednym z czynników który może mieć istotny wpływ na wyniki badań, jest krótki czas obserwacji badań klinicznych. Również w grupie kobiet po okresie przekwitania, niedobór estrogenów wiąże się ze wzrostem poziomu homocysteiny.
Cel badania. Ocena suplementacji antyoksydantami w grupie kobiet wysokiego ryzyka na liczbę niepożądanych zdarzeń sercowo-naczyniowych w obserwacji wieloletniej.

Grupę badaną stanowiło 5442 kobiet w wieku ≥40 lat, w okresie pomenopauzalnym, z chorobami sercowo-naczyniowymi, lub z trzema lub więcej czynnikami ryzyka takimi jak: wysokie wartości ciśnienia tętniczego, wysoki poziom Ch, palenie tytoniu, cukrzyca, przedwczesny przebyty zawał w rodzinie, otyłość, palenie tytoniu.

Randomizacja w stosunku 1:1 do grupy otrzymującej kwas foliowy 2,5 mg dziennie, witaminę B₆ 50 mg dziennie i witaminę B₁₂ 1 mg dziennie (n=2721 chorych), lub do grupy placebo (n=2721 chorych). Na zakończenie badania u 300 losowo wybranych chorych pobrano krew do oznaczenia poziomu foliatów i homocysteiny.
Badanie WAFACS jest częścią dużego badania WACS (Women`s Antioxidant Cardiovascular Study). W badaniu WACS chore były randomizowane do grupy otrzymującej witaminę C, witaminę E i beta-karoten.
Pierwszorzędowy punkt końcowy: złożony, zgon sercowo-naczyniowy, zawał, udar, rewaskularyzacja wieńcowa.
Drugorzędowy punkt końcowy: poszczególne punkty punktu złożonego.

Średni wiek kobiet wyniósł 63 lat, w wieku 40-54 lata było 22% badanych, w wieku 55-64 lata – 36% i ≥65 lat – 42%. Nadciśnienie tętnicze stwierdzono u 86% chorych, cukrzycę u 21%, hipercholesterolemię u 79%. Stwierdzone choroby sercowo-naczyniowe u 64% badanych, przedwczesny przebyty zawał u rodziców u 40%. Palaczki – 12% badanych. BMI >30 kg/m² u 50% badanych.
Pierwszorzędowy punkt końcowy: nie stwierdzono istotnej statystycznie różnicy pomiędzy grupami, w grupie otrzymującej antyoksydanty punkt złożony wystąpił u 406 chorych (14,9%) i u 390 chorych (14,3%) w grupie kontrolnej (RR 1,03;95%CI 0,90-1,19; p=0,65). W żadnej z podgrup badania nie wykazano korzyści z stosowania antyoksydantów.
Drugorzędowy punkt końcowy: nie było różnic w poszczególnych składowych punktu końcowego: zgony sercowo-naczyniowe 96 vs 94 chore w grupie leczonej w grupie placebo (RR 1,01;95%CI 0,76-1,35; p=0,93), zawał u 65 vs 74 chore (RR 0,87;95%CI 0,63-1,22; p=0,42), udar u 79 vs 69 chorych (RR 1,14;95%CI 0,82-1,57; p=0,44), bez różnic w ilości udarów krwotocznych i niedokrwiennych. Rewaskularyzacja wieńcowa u 253 vs 255 chorych (RR 0,99;95%CI 0,83-1,17; p=0,87), w tym leczenie kardiochirurgiczne u 87 vs 98 chorych (p=0,87), zabiegi przezskórne u 192 vs 177 chorych (p=0,46).
Wyjściowo poziom kwasu foliowego był porównywalny w grupach (8,9 vs 8,8 ng/ml w grupie leczonej vs w grupie placebo), a na zakończenie badania poziom wzrósł istotnie statystycznie w obu grupach (p<0,001). W grupie placebo poziom ten wzrósł do 15,4 ng/ml co wynikało z suplementacji kwasem foliowym produktów zbożowych. W grupie leczonej na koniec badania poziom kwasu foliowego >40 ng/ml stwierdzono u 49,3% chorych, w grupie kontrolnej u 4,7%. Natomiast obniżenie poziomu homocysteiny obserwowano tylko w grupie leczonej, z poziomu 11,8 µmol/l do poziomu 9,8 µmol/l (p<0,001).

Wnioski. Po ponad 7 letnim okresie leczenia kwasem foliowym, witaminami B₆ i B₁₂ nie stwierdzono zmniejszenie liczby zdarzeń sercowo-naczyniowych w grupie leczonych kobiet z chorobami lub czynnikami ryzyka chorób sercowo-naczyniowych, pomimo istotnego obniżenia poziomu homocysteiny.