Uszkodzenia oksydacyjne mogą odgrywać istotną rolę w rozwoju chorób sercowo-naczyniowych przez peroksydację lipidów i uszkodzenie DNA. Wolne rodniki mogą uszkadzać śródbłonek, wzmagać zakrzepicę oraz zmieniać motorykę naczyń. Stosowanie diety z dużą zawartością substancji usuwających wolne rodniki wiąże się ze zmniejszeniem częstości występowania choroby wieńcowej i udaru. Witamina C, E i β-karoten są uważane za substancje antyoksydacyjne. Duże stężenie tych substancji w surowicy wiąże się z mniejszą częstością występowania niekorzystnych zdarzeń sercowo-naczyniowych, chociaż część badań nie potwierdza tego korzystnego efektu.

Cel badania
Ocena wpływu witaminy C stosowanej w koktajlu witaminowym na zdarzenia sercowo-naczyniowe u kobiet z podwyższonym ryzykiem chorób sercowo-naczyniowych.

Grupę badaną stanowiło 8171 kobiet w wieku ≥ 40 lat, w wieku pomenopauzalnym, z chorobą sercowo-naczyniową (nadciśnienie tętnicze, wysokie stężenie cholesterolu, cukrzyca) lub z czynnikami ryzyka (zawał serca u rodziców w wieku < 60 lat, otyłość – BMI ≥ 30 kg/m², palenie tytoniu).

Randomizacja chorych do grupy otrzymującej 500 mg dziennie witaminy C (4087 osób leczonych i 4084 osoby w grupie placebo), do grupy otrzymującej 600 U witaminy E co drugi dzień (4083 osoby leczone i 4088 osób w grupie placebo) lub do grupy otrzymującej 50 mg β-karotenu co drugi dzień (4084 osoby leczone i 4087 osób w grupie placebo). W pierwszym roku leczenia badanie kontrolne przeprowadzano co 6 mies., a następnie raz w roku. Średni okres obserwacji wynosił 9,4 roku.

Pierwszorzędowy punkt końcowy: złożony, śmiertelność całkowita i chorobowość (zawał, udar, rewaskularyzacje wieńcowe, zgony sercowo-naczyniowe)

Drugorzędowy punkt końcowy: poszczególne składowe zgonu sercowo-naczyniowego, zawał, udar, rewaskularyzacje wieńcowe (percutaneous coronary intervention, PCI; coronary artery bypass grafting, CABG).

Średni wiek kobiet wynosił 60,5 roku. Nadciśnienie tętnicze stwierdzono u 75% chorych, cukrzycę u 19%, hiperlipidemię u 73%. Palące – 15,5% badanych. Średni BMI – 30,3 kg/m², średnia wartość BP – 133/79 mm Hg.

W wywiadzie zawał serca u rodziców dotyczył 38% kobiet. Niepijących lub pijących mniej niż 1 drinka na tydzień było 67% kobiet.

Pierwszorzędowy punkt końcowy: stosowanie kwasu askorbinowego nie wpłynęło na częstość wystąpienia punktu końcowego w grupie leczonej. Złożony punkt końcowy wystąpił u 731 chorych w grupie leczonej i u 719 w grupie kontrolnej (RR 1,02; 95% CI 0,92–1,13; p = 0,13). Zmarło 504 chorych w grupie leczonej i 491 w grupie kontrolnej (RR 1,03. 95% CI 0,91–1,17; p = 0,62).

Podobnie, stosowanie witaminy E nie wpłynęło na częstość wystąpienia punktu końcowego w grupie leczonej. Złożony punkt końcowy wystąpił u 708 chorych w grupie leczonej i u 742 w grupie kontrolnej (RR 0,94; 95% CI 0,85–1,04; p = 0,23). Zmarło 502 chorych w grupie leczonej i 493 chorych w grupie kontrolnej (RR 1,00; 95% CI 0,89–1,14; p = 0,95).

Stosowanie β-karotenu również nie wpłynęło na częstość wystąpienia punktu końcowego w grupie leczonej. Złożony punkt końcowy wystąpił u 731 chorych w grupie leczonej i u 719 w grupie kontrolnej (RR 1,02; 95% CI 0,92–1,13; p = 0,71). Zmarło 505 chorych w grupie leczonej i 490 w grupie kontrolnej (RR 1,03; 95% CI 0,91–1,17; p = 0,65).

Drugorzędowy punkt końcowy: witamina C nie wpłynęła na zmniejszenie liczby zdarzeń sercowo-naczyniowych w poszczególnych składowych: zgon sercowo-naczyniowy u 206 chorych w grupie leczonej vs 189 chorych w grupie placebo (RR 1,03; p = 0,37), zawał u 140 vs 134 chorych (RR 1,05; p = 0,70), udar u 138 vs 160 chorych (RR 0,86; p = 0,21), rewaskularyzacja wieńcowa u 446 vs 443 chorych odpowiednio w grupach (RR 1,01; p = 0,88).

Witamina E również nie miała wpływu na zmniejszenie liczby zdarzeń sercowo-naczyniowych w poszczególnych składowych: zgon sercowo-naczyniowy wystąpił u 193 chorych w grupie leczonej vs 202 chorych w grupie placebo (RR 0,94; p = 0,56), zawał u 131 vs 143 chorych (RR 0,91; p = 0,44), udar u 137 vs 161 chorych (RR 0,84; p = 0,12), rewaskularyzacja wieńcowa u 438 vs 451 chorych odpowiednio w grupach (RR 0,96; p = 0,59).

Podobnie, β-karoten nie wpłynął na zmniejszenie liczby zdarzeń niepożądanych w poszczególnych składowych: zgon sercowo-naczyniowy wystąpił u 211 chorych w grupie leczonej vs 184 chorych w grupie placebo (RR 1,14; p = 0,18), zawał u 135 vs 139 chorych (RR 0,97; p = 0,82), udar u 161 vs 137 chorych (RR 1,17; p = 0,17), rewaskularyzacja wieńcowa u 438 vs 451 chorych odpowiednio w grupach (RR 0,98; p = 0,71).

Leczenie wielowitaminowe nie miało wpływu na punkty końcowe badania, natomiast w grupie otrzymującej witaminę C i E częstość wystąpienia udaru była istotnie statystycznie mniejsza w porównaniu z grupą placebo (RR 0,69; 95% CI 0,49–0,98; p = 0,04).

Stosowanie witamin C, E i β-karotenu nie wpływa na częstość występowania zdarzeń sercowo-naczyniowych u kobiet z wysokim ryzykiem chorób sercowo-naczyniowych.