W badaniu UKPDS 33 wykazano, że w grupie chorych z noworozpoznaną cukrzycą stała kontrola stężenia glukozy wiąże się z zmniejszeniem liczby powikłań mikronaczyniowych, z redukcją ryzyka zawału serca o 16% (p = 0,052). Dodatkowo w grupie chorych z nadciśnieniem tętniczym systematycznie kontrolowano ciśnienie tętnicze i chorzy byli leczeni ACEI lub BB, a w grupie kontrolnej postępowano typowo nie stosując ACEI lub BB. W grupie chorych leczonych z oceną ciśnienia tętniczego uzyskano istotnie statystycznie lepsze wyniki końcowe. Po zakończeniu badania w dalszej ponad 5-letniej obserwacji wykazano w badaniu Steno-2, że intensywne leczenie z użyciem wielu leków z modyfikacją zachowań wiąże się z mniejszą ilością powikłań naczyniowych i zmniejszeniem śmiertelności z każdej przyczyny jak i z przyczyn sercowo-naczyniowych.

 

Wyniki 10-letniej obserwacji chorych uczestniczących w badaniu UKPDS, podgrupy chorych z nadciśnieniem tętniczym.

Grupę badaną stanowiło 884 chorych, z noworozpoznaną cukrzycą typu 2, z BP ≥ 160/90 mm Hg lub ≥ 150/85 mm Hg w przypadku chorych leczonych lekami przeciwnadciśnieniowymi.

Randomizacja do grupy leczonej katoprilem 50 mg dwa razy dziennie lub atenololem 100 mg dziennie z stałą kontrola wartości ciśnienia tętniczego, lub do grupy leczonej innymi lekami przeciwnadciśnieniowymi z postępowaniem typowym. Badanie rozpoczęto w 1987 roku i okres obserwacyjny wyniósł 4 lata. W leczeniu docelowe wartości ciśnienia tętniczego określono na niższe niż 150/85 mm Hg w grupie kontrolowanej i niższe niż 180/105 mm Hg w grupie kontrolnej. Średni wiek badanych wynosił na początku badania 56,5 lat, mężczyźni stanowili 56% badanych. Po zakończeniu badania chorzy z obu grup byli leczeni przez lekarzy rodzinnych z zaleceniem stałego leczenia i kontroli wartości ciśnienia tętniczego i stężenia glukozy. Przez okres pierwszych 5 lat uczestnicy badania byli oceniani klinicznie corocznie, a pomiędzy 6 a 10 rokiem obserwacji dokonano oceny kwestionariuszowej. Po zakończeniu badania w obserwacji pozostało n = 592 chorych w grupie początkowo leczonej ACEI lub BB i n= 292 chorych w grupie uprzednio leczonej innymi lekami przeciwnadciśnieniowymi.

Punkt końcowy: zdarzenia zależne od cukrzycy (nagły zgon, zgon w przebiegu hiperglikemii lub hipoglikemii, zawał serca, dusznica, niewydolność serca, udar, niewydolność nerek, amputacje, wylewy do ciała szklistego, fotokoagulacja siatkówki, ślepota jednooczna, leczenie zaćmy), zgony w przebiegu cukrzycy (zgon w przebiegu zawału, udaru, chorób naczyń obwodowych, choroby nerek, hiper- lub hipoglikemii lub nagły zgon), wszystkie zgony, zawał (nagły zgon lub zawał), udar, choroby naczyń obwodowych (amputacja co najmniej palca lub zgon) i choroby mikronaczyniowe (wylewy do ciała szklistego, fotokoagulacja siatkówki i niewydolność nerek).

Średni wiek chorych wyniósł 65 lat, mężczyźni stanowili 53% badanych. Średni BMI – 30 kg/m². W grupie leczonej ACEI lub BB średnia wartość SBP wynosiła 143 mm Hg w porównaniu z 152 mm Hg w grupie kontrolnej (p < 0,001). Podobnie wartości DBP były niższe w grupie leczonej i systematycznie kontrolowanej, 79 vs 82 mm Hg (p < 0,001). Stężenie glukozy na czczo było porównywalne w grupach (166 vs 161 mg/dl), ale stężenie glikolizowanej hemoglobiny było istotnie statystycznie niższe w grupie kontrolnej (8,3 vs 7,5%, p = 0,001). Średnie stężenie poszczególnych frakcji lipidów oraz kreatyniny i stosunku kreatyniny do albumin było porównywalne w grupach. Nie wykazano również różnic w podgrupie leczonej ACEI w porównaniu z podgrupą leczoną BB.

Początkowa różnica w wartości BP po zakończeniu badania uległa zatarciu w ciągu dalszych 2 lat obserwacji. Przez okres pierwszych pięciu nie stwierdzono różnic w parametrach laboratoryjnych w badanych grupach. Leki obniżające stężenie lipidów otrzymywało 24% chorych, a ASA 44%.

Punkt końcowy: w grupie chorych leczonych ACEI lub BB z stałą kontrolą wartości ciśnienia tętniczego odnotowano istotną statystycznie redukcję ryzyka wystąpienia zdarzeń zależnych od cukrzycy o 24% (p = 0,005), zgonów w przebiegu cukrzycy o 32% (p = 0,02), udarów o 44% (p = 0,01) i chorób mikronaczyniowych o 37% (p = 0,009) na zakończenie badania. Różnica te w ciągu następnych 10 lat uległy zatarciu pomiędzy grupami. Na koniec obserwacji ryzyko wystąpienia zdarzeń zależnych od cukrzycy wyniosło 6% (p = 0,31), zgonu w przebiegu cukrzycy – 16% (p = 0,12), udar – 23% (p = 0,12) i chorób mikronaczyniowych – 16% (p = 0,17). Nie obserwowano różnic w pozostałych składowych punktu końcowego na koniec badania, z 10% redukcją ryzyka zawału serca (p = 0,35) i 11% redukcją ryzyka zgonu z wszystkich przyczyn (p = 0,18).

Na zakończenie badania u 8 chorych w każdej grupie stwierdzono choroby naczyń obwodowych . po dalszych 10 lat liczba chorych wzrosła do 21 w każdej grupie. Redukcja ryzyka wyniosła 50% w grupie chorych leczonych ACEI i BB (p = 0,02).

W podgrupach chorych leczonych ACEI lub BB nie wykazano różnic na zakończenie obserwacji z wyjątkiem zgonów z każdej przyczyny (p = 0,047).

 

Korzyści kliniczne wynikające z intensywniejszego leczenia i poprawy kontroli ciśnienia tętniczego, nie utrzymały się w dalszej obserwacji gdy zatarły się różnice w wartości ciśnienia tętniczego. Wczesna poprawa kontroli ciśnienia tętniczego u chorych z cukrzycą typu 2 i nadciśnieniem wiąże się z redukcją ryzyka powikłań, lecz aby utrzymać te korzyści wymagane jest dalsze kontrolowane leczenie nadciśnienia tętniczego.