W badaniu UKPDS 33 wykazano, że w grupie chorych z noworozpoznaną cukrzycą, stała kontrola stężenia glukozy wiąże się z zmniejszeniem liczby powikłań mikronaczyniowych, z redukcją ryzyka zawału serca o 16% (p = 0,052). U chorych z masą ciała > 120% w porównaniu z wartościami idealnymi leczonych metforminą wykazano, że redukcja ryzyka zawału serca wynosi 39% (p = 0,01) i zgonu z każdej przyczyny 36% (p = 0,01). Po zakończeniu badania w dalszej ponad 5-letniej obserwacji wykazano w badaniu Steno-2, że intensywne leczenie z użyciem wielu leków z modyfikacją zachowań wiąże się z mniejszą ilością powikłań naczyniowych i zmniejszeniem śmiertelności z każdej przyczyny jak i z przyczyn sercowo-naczyniowych.

 

Wyniki 10-letniej obserwacji chorych uczestniczących w badaniu UKPDS.

Grupę badaną stanowiło 3277 chorych, z noworozpoznaną cukrzycą typu 2 z stężeniem glukozy na czczo > 108 mg/dl w dwóch kolejnych badaniach.

Randomizacja po 3 mies. leczenia dietą do grupy leczonej dietą (n = 880 chorych), do grupy leczonej pochodnymi sulfonylomocznika lub insuliną (n = 2118 chorych) lub do grupy leczonej metforminą w przypadku masy ciała > 120% w porównaniu z wartościami idealnymi (n = 279 chorych). Dla grupy leczonej metforminą grupą kontrolną byli chorzy z grupy leczonej dietą spełniający kryteria włączenia do grupy leczonej metforminą (n = 309 chorych). Po zakończeniu badania chorzy z obu grup byli leczeni przez lekarzy rodzinnych z zaleceniem stałego leczenia i kontroli stężenia glukozy i wartości ciśnienia tętniczego. Przez okres pierwszych 5 lat uczestnicy badania byli oceniani klinicznie corocznie, a pomiędzy 6 a 10 rokiem obserwacji dokonano oceny kwestionariuszowej. Po zakończeniu badania w obserwacji pozostało n = 379 chorych w grupie leczonej początkowo dietą, n= 1010 chorych w grupie uprzednio leczonej pochodnymi sulfonylomocznika lub insuliną i n = 136 chorych leczonych początkowo metforminą.

Punkt końcowy: zdarzenia zależne od cukrzycy (nagły zgon, zgon w przebiegu hiperglikemii lub hipoglikemii, zawał serca, dusznica, niewydolność serca, udar, niewydolność nerek, amputacje, wylewy do ciała szklistego, fotokoagulacja siatkówki, ślepota jednooczna, leczenie zaćmy), zgony w przebiegu cukrzycy (zgon w przebiegu zawału, udaru, chorób naczyń obwodowych, choroby nerek, hiper- lub hipoglikemii lub nagły zgon), wszystkie zgony, zawał (nagły zgon lub zawał), udar, choroby naczyń obwodowych (amputacja co najmniej palca lub zgon) i choroby mikronaczyniowe (wylewy do ciała szklistego, fotokoagulacja siatkówki i niewydolność nerek).

Średni wiek chorych wyniósł 63 lat, mężczyźni stanowili 59% badanych w grupie leczonej pochodnymi sulfonylomocznika i insuliną i 46% w grupie leczonej metforminą. Średnia masa ciała wyniosła w grupie leczonej pochodnymi sulfonylomocznika i insuliną 80 kg, w grupie kontrolnej 79 kg (p = 0,01), natomiast w grupie leczonej metforminą masa ciała wynosiła 85 kg. Stężenie glukozy na czczo było niższe w grupie leczonej insuliną w porównaniu z grupą kontrolną, 161 vs 178 mg/dl (p < 0,001), w grupie leczonej metforminą – 177 mg/dl. Również stężenie glikolizowanej hemoglobiny było istotnie statystycznie niższe w grupie leczonej pochodnymi sulfonylomocznika i insuliną (7,9 vs 8,5%, p = 0,001), a porównywalne w grupie leczonej metforminą lub dietą (8,4 vs 8,9%, p =0,12). Średnie stężenie poszczególnych frakcji lipidów oraz kreatyniny i stosunku kreatyniny do albumin było porównywalne w grupach.

Początkowa istotna statystycznie różnica w stężeniu hemoglobiny glikolizowanej w grupie leczonej pochodnymi sulfonylomocznika i insuliną w porównaniu z grupą kontrolną, po zakończeniu badania uległa zatarciu po roku obserwacji. Różnicy w stężeniu hemoglobiny glikolizowanej nie obserwowano w grupie leczonej metforminą w porównaniu z grupą kontrolną na zakończenie badania.

Punkt końcowy: po 10 latach obserwacji w grupie leczonej pochodnymi sulfonylomocznika i insuliną obserwowano redukcję ryzyka wystąpienia zdarzeń zależnych od cukrzycy o 9% (RR 0,91; 95% CI 0,83-0,99; p = 0,04), zgonów w przebiegu cukrzycy o 17% (RR 0,83; 95% CI 0,73-0,96; p = 0,01), zgonów z każdej przyczyny o 13% (RR 0,87; 95% CI 0,79-0,96; p = 0,007), zawałów o 15% (RR 0,85; 95% CI 0,74-0,97; p = 0,01) i chorób mikronaczyniowych o 24% (RR 0,76; 95% CI 0,64-0,89; p = 0,001), bez różnic w liczbie udarów i chorób naczyń obwodowych w porównaniu z grupa kontrolną. W grupie leczonej metforminą istotną statystycznie redukcję ryzyka obserwowano w przypadku zdarzeń zależnych od cukrzycy o 21% (RR 0,79; 95% CI 0,66-0,95; p = 0,01), zgonów w przebiegu cukrzycy o 30% (RR 0,70; 95% CI 0,53-0,92; p = 0,01), zgonów z każdej przyczyny o 27% (RR 0,73; 95% CI 0,59-0,89; p = 0,002), zawałów o 33% (RR 0,67; 95% CI 0,51-0,89; p = 0,005), bez różnic w liczbie udarów i chorób naczyń obwodowych i chorób mikronaczyniowych w porównaniu z grupą kontrolną.

Pomimo zatarcia różnic w stężeniu glukozy pomiędzy leczonymi grupami chorych, w dalszym ciągu obserwowano redukcję ryzyka wystąpienia powikłań mikronaczyniowych i zawału serca. Korzyść z leczenia metforminą była ewidentna po 10 latach obserwacji grupie chorych otyłych.