U chorych z zawałem serca z uniesieniem odcinka ST (ST-segment elevation myocardial infarction, STEMI) pomimo skutecznego udrożnienia naczynia i przywrócenie przepływu w miokardium dochodzi zazwyczaj do uszkodzenia mięśnia sercowego i u części chorych następowej niekorzystnej przebudowy lewej komory. W badaniach na zwierzętach wykazano, że podanie komórek macierzystych do obszaru uszkodzenia serca wiąże się z odbudową miocytów z wytworzeniem nowych naczyń. W większości badań klinicznych uzyskanie komórek macierzystych wiązało się z pobraniem szpiku, a protokoły tych badań zakładały następnie ich podanie dowieńcowe. Wyniki badań nie są jednak jednoznaczne, a właściwa droga podania komórek macierzystych nie jest nadal ostatecznie ustalona. Inną, potencjalnie korzystną klinicznie metodą terapeutyczną, jest stymulacja szpiku przez czynnik stymulujący granulocytów (granulocyte-colony stimulating factor, G-CSF). Wyniki badań fazy 1. wykazały, że stosowanie G-CSF po STEMI jest bezpieczne i poprawia funkcję lewej komory. Ta atrakcyjna klinicznie metoda nie była, jak dotąd weryfikowana w badaniach z randomizacją.

 

Cel badania
Ocena wpływu podawanego podskórnego G-CSF na funkcję lewej komory u chorych ze STEMI, leczonych pierwotną angioplastyką wieńcową (primary percutaneous coronary intervention, PPCI).

Randomizacja w stosunku 1:1 do grupy leczonej G-CSF (Neupogen) w dawce 10 µg/kg m.c. dawanej podskórnie przez 6 dni (n = 39 chorych) lub do grupy przyjmującej placebo (n = 39 chorych).
Pierwszorzędowy punkt końcowy: zmiany w przyroście skurczowej grubości ściany lewej komory w obszarze dozawałowym, oceniany w MRI na podstawie pomiarów początkowych oraz po 6 mies.

Drugorzędowy punkty końcowy: zmiany wartości EF, objętości późnoskurczowej (left ventricular end-systolic volume, LVESV), objętości poźnorozkurczowej (left ventricular end-sdiastolic volume, LVEDV) i obszaru zawału w ocenie MRI i echokardiograficznej.

Ocena bezpieczeństwa metody: liczba zgonów, zawałów i rewaskularyzacji. Angiograficzne pomiary utraty światła w stencie i częstość restenozy. Laboratoryjnie – zmiany poziomu CRP i OB.

Średni wiek chorych wyniósł 56 lat, mężczyźni stanowili 80% badanych. Nadciśnienie tętnicze stwierdzono u 30% chorych, cukrzycę u 9% chorych. Palacze – 70% badanych. Średnia wartość BMI – 28 kg/m². Obciążenie rodzinne chorobą wieńcową – 38% chorych.

Średni czas od początku objawów do PCI – 260 min w grupie kontrolnej i 230 min w grupie leczonej. Stent metalowy implantowano u 65% chorych, stent pokryty lekiem u 31%. Poziom maksymalny CK-MB porównywalny w grupach. Czas od PCI do podania G-CSF – 27 godz. 50 min w grupie kontrolnej i 29 godz. 37 min w grupie leczonej. Poziom CD 34+ i leukocytów wzrósł maksymalnie po 7 dniach, a po 28 dniach był porównywalny z grupą kontrolną.

Pierwszorzędowy punkt końcowy: nie wykazano zmian w skurczowym przyroście grubości ściany w obszarze zawału pomiędzy grupą kontrolną i leczoną – 17 ± 32% vs 17 ± 22% po 6 mies. W strefie przejściowej i w mięśniu sercowym nieobjętym zawałem zmiany przyrostu skurczowego mięśnia sercowego wykazywały tendencję do wartości niższych w grupie leczonej – 23 ± 23% vs 8 ± 23% (p = 0,05) dla strefy przejściowej i 19 ± 38% vs -2 ± 30% (p = 0,1) dla mięśnia nieuszkodzonego.

Drugorzędowy punkt końcowy: nie wykazano różnic w LVESV (p = 1,0) i LVESD (p = 0,7), masie lewej komory (p = 0,2) i wartości EF (p = 0,9) pomiędzy grupami w badaniu MRI. Podobne wyniki uzyskano w badaniu echokardiograficznym. Przyrost wartości EF wyniósł odpowiednio w grupach – 8,5% vs 8,0% p = 0,9 w badaniu MRI oraz 5,7 vs 3,7% p = 0,7 w badaniu echokardiograficznym.

W grupie leczonej wystąpiły bóle kostno-mięśniowe, typowe objawy po podaniu G-CSF, u 8 chorych. Klinicznie, poważne objawy sercowo-naczyniowe obserwowano u 5 chorych w grupie kontrolnej i u 4 chorych w grupie leczonej. Angiograficznie utrata światła w stencie wyniosła 0,45 ± 0,5 mm w grupie leczonej i 0,63 ± 0,64 mm w grupie kontrolnej (p = 0,3). Restenoza wystąpiła u 3 chorych w każdej z grup.

Stymulacja komórek macierzystych szpiku za pomocą podskórnie podawanego G-CSF jest bezpieczna, lecz nie wiąże się z poprawą wyników klinicznych.