Wstęp. Endarteroktomia szyjna związana jest z redukcja udarów u chorych objawowych z umiarkowanym do znacznego stopnia zwężeniem tętnicy szyjnej jak i u chorych z ciężkim bezobjawowym zwężeniem tętnicy. Chociaż endarterektomii uważana jest za „złoty” standard w leczeniu zwężeń tętnic szyjnych, stentowanie zmian szyjnych jest coraz częściej stosowaną metodą leczenia. Obserwacja roczna badania SAPPHIRE wskazuje, że postępowanie oparte na stentowaniu zmian w tętnicach szyjnych nie wiąże się z gorszymi wynikami w porównaniu do leczenia chirurgicznego. Nie znamy jednak efektów odległych tych dwóch strategii postępowania.
Cel badania. Ocena nawrotów zdarzeń niedokrwiennych i ponownych rewaskularyzacji po zabiegach stentowania tętnic szyjnych i po zabiegach endarterektomii w obserwacji 3 letniej.

Grupę badaną stanowiło 334 chorych w wieku ≥18 lat z jednym lub więcej czynników ryzyka: stenoza >50% światła tętnicy szyjnej u chorych objawowych, lub >80% u chorych bez objawów klinicznych. Chorzy w grupie wysokiego ryzyka: klinicznie istotna choroba serca (niewydolność serca, nieprawidłowy test wysiłkowy, kwalifikacja do leczenia kardiochirurgicznego), ciężka choroba płuc, zamknięcie tętnicy przeciwległej, porażenie nerwu krtaniowego, przebyta operacja chirurgiczna karku lub radioterapia tej okolicy, nawrót stenozy po endarterektomii i wiek >80 lat.

Randomizowano do grupy leczonej inwazyjnie z implantacją stentu (n=167 chorych) lub grupy leczonej chirurgicznie (n=167chorych). Wszyscy chorzy otrzymywali ASA przed zabiegiem i UFH w czasie zabiegu. Stosowano stent nitinolowy (Smart lub Precise) i system protekcyjny (Angioguard). Chorzy otrzymywali 75mg klopidogrelu 24 godz. przed zabiegiem, a następnie przez 4 tyg. Zabieg operacyjny w zależności od doświadczeń ośrodka. Kontrolne badanie po 6 mies. po roku i następnie corocznie do 3 lat.
Drugorzędowy punkt końcowy: zgon, udar, zawał w ciągu 30 dni po zabiegu, lub zgon i udar po tej samej stronie co zabieg na tętnicy po 3 latach obserwacji.

Dane po 3 latach uzyskano od 143 chorych (85,6%) w grupie w której stentowano zmiany i od 117 chorych (70,1%) w grupie leczonej operacyjnie.
Drugorzędowy punkt końcowy: obserwowano u 41 chorych (24,6%) w grupie w której stentowano zmiany i u 45 chorych (30,3%) w grupie leczonej operacyjnie, z całkowitą różnicą pomiędzy grupami -2,3% (95%CI -11,8% do 7,0%, p=0,71). W okresie pomiędzy 1 a 3 rokiem obserwacji poważne zdarzenia obserwowano u 21 chorych w grupie w której stentowano zmiany w tętnicy szyjnej i u 13 chorych w grupie w której wykonano endarterektomię. Zmarło w okresie od 1 do 3 roku obserwacji 19 chorych (łącznie przez cały okres badania 31 chorych) w grupie w której stentowano zmiany i 14 chorych (łącznie przez cały okres badania 35 chorych) w grupie leczonej operacyjnie. Większość przypadków zgonów było przypadkami nieneurologicznymi. Rocznie liczba zgonów wynosiła 7 do 8% chorych, przewidywana do okresu 5 letniego 28% vs 35% chorych odpowiednio w grupach.
Udary wystąpiły u 15 chorych w każdej z grup, w tym udar po tej samej stronie co zabieg u 11 i 9 chorych odpowiednio w grupie leczonej inwazyjnie lub operacyjnie, w tym u 4 i u 1 chorego w okresie od 1 do 3 roku obserwacji. Ponowną rewaskularyzację naczynia wykonano 4 vs 9 chorych w grupie w której stentowano zmiany vs leczonej operacyjnie.

Wnioski. U chorych z istotnym zwężeniem tętnic szyjnych i podwyższonym ryzykiem leczenia chirurgicznego nie stwierdzono różnic w obserwacji długoterminowej pomiędzy grupą chorych u których implantowano stent a grupą leczoną chirurgicznie.