Wstęp

Punktem wyjścia niekorzystnego remodelingu lewej komory z klinicznie jawną niewydolnością serca jest utrata miocytów po przebytym zawale serca. Zgodnie z obowiązującymi zasadami postępowania, rewaskularyzacja naczynia odpowiedzialnego za zawał zwiększa szanse uratowania miokardium. Dodatkowo, podanie komórek macierzystych szpiku (bone marrow cell, BMC) może poprawić kurczliwość i przeciwdziałać powiększeniu objętości końcowoskurczowej lewej komory u chorych z obniżoną frakcją wyrzutową. Już w czteromiesięcznej obserwacji badania REPAIR-AMI wykazano, że dowieńcowe podanie komórek macierzystych, u chorych z zawałem serca z uniesieniem ST, sprzyja poprawie globalnej kurczliwości mięśnia lewej komory.

Cel badania

Ocena bezpieczeństwa i korzystnych wyników leczenia uzyskanych w badaniu REPAIR-AMI po 2 latach obserwacji.

Grupę badaną stanowiło 204 chorych w wieku 18–80 lat, w 3.–7. dobie zawału serca z uniesieniem odcinka ST (ST-segment elevation myocardial infarction, STEMI), skutecznie leczonych pierwotną angioplastyką wieńcową (primary percutaneous coronary intervention, PPCI) z implantacją stentu i obecnymi po zabiegu ogniskowymi zaburzeniami kurczliwości mięśnia lewej komory.

Randomizacja do grupy leczonej komórkami macierzystymi szpiku (n=101) lub do grupy kontrolnej (n=103). Szpik pobierano z talerza biodrowego w 3.–5. dniu STEMI. Przesyłano go następnie do laboratorium centralnego, gdzie sporządzano zawiesinę z komórek jednojądrzastych. Aby zwiększyć skuteczność dostarczenia komórek macierzystych do obszaru zawałowego, wprowadzano materiał do tętnicy odpowiedzialnej za zawał, po okluzji w miejscu implantacji stentu. Podczas zabiegu podawano średnio około 236 mln komórek. Kontrolne badanie MRI wykonano po 2 latach u 33 chorych w grupie placebo i u 26 chorych w grupie, w której podano BMC.

Punkt końcowy: złożony: zgon, zawał, rewaskularyzacja, leczenie szpitalne z powodu niewydolności serca.

Średni wiek chorych wynosił 56 lat, 82% badanych stanowili mężczyźni. Nadciśnienie tętnicze stwierdzono u 57% chorych, cukrzycę u 17%, hiperlipidemię u 56%. Palacze – 70% badanych. Obciążenie rodzinne u 36% chorych. Choroba wieńcowa jednonaczyniowa – 59% chorych, dwunaczyniowa – 27% chorych, trzynaczyniowa – 13% chorych.

Punkt końcowy: w okresie 2 lat zmarło 11 chorych: 8 w grupie placebo i 3 w grupie, w której podano BMC (p=0,13). Zawał zaobserwowano u 7 chorych tylko w grupie placebo (p=0,014). Rewaskularyzację wykonano u 38 chorych w grupie placebo i u 25 chorych w grupie leczonej (p=0,061), natomiast rewaskularyzację naczynia odpowiedzialnego za zawał wykonano u 28 vs. 19 chorych (p=0,16). Z powodu pogorszenia niewydolności serca leczono szpitalnie 5 vs. 1 chorego odpowiednio w grupach (p=0,21).

Punkt złożony: zgon i zawał (p=0,018) oraz zgon, zawał i rewaskularyzacja (p=0,25) wystąpił istotnie statystycznie częściej w grupie placebo. Również zgon, zawał i leczenie szpitalne z powodu pogorszenia niewydolności serca obserwowano częściej w grupie placebo (p=0,009).

Frakcja wyrzutowa oceniana MRI była porównywalna w grupach i wyniosła 43,6% w grupie placebo i 50,1% w grupie, w której podano BMC (p=0,14). EF w grupie leczonej była istotnie statystycznie wyższa w porównaniu z wartościami wyjściowymi (p=0,009). Nie wykazano różnic pomiędzy grupami w objętości późnorozkurczowej i późnoskurczowej. Natomiast w grupie, w której podano BMC wielkość obszaru zawałowego była istotnie mniejsza (p=0,049), a grubość segmentów zawałowych istotnie większa (p<0,001).

Wnioski

Po dowieńcowym podaniu komórek macierzystych szpiku obserwuje się istotną redukcję zdarzeń niedokrwiennych w okresie 2 lat po przebytym STEMI.