W ciągu ostatnich 30 lat zdecydowanie wzrosła liczba osób z patologiczną otyłością. Jej kliniczną implikacją jest współistnienie u tych osób nadciśnienia i cukrzycy typu 2. Chirurgia bariatryczna dramatycznie pomaga zmniejszyć masę ciała i ryzyko rozwoju chorób współistniejących, ale w USA tylko 1% osób z patologiczną otyłością korzysta z zabiegów chirurgicznych. Zalecanym podstawowym elementem leczenia osób z otyłością jest modyfikacja stylu życia, chociaż brak jest danych wskazujących na skuteczność tej metody w przypadku otyłości patologicznej.

 

Ocena skuteczności zmiany stylu życia u osób z otyłością patologiczną.

Grupę badaną stanowiło 130 osób w wieku 30–55 lat, z patologiczną otyłością definiowaną jako BMI ≥35 kg/m², mogących samodzielnie chodzić i wyrażających zgodę na proponowane leczenie. Do badania nie włączano chorych leczonych z powodu choroby wieńcowej, nadciśnienia, cukrzycy, uczestniczących w programach odchudzających oraz po przebytym leczeniu bariatrycznym.

Randomizacja do grupy leczonej dietą i ćwiczeniami fizycznymi przez rok (n=67) lub do grupy leczonej dietą z rozpoczęciem ćwiczeń fizycznych po 6 miesiącach (n=63). Przez pierwszych sześć miesięcy, podczas organizowanych raz w miesiącu spotkań grupowych oraz jednego spotkania indywidualnego, pacjentów szkolono w zakresie zmiany zachowań. Od 7 miesiąca kontynuowano comiesięczne spotkania w grupach i dwukrotnie kontaktowano się telefoniczne z uczestnikami, przypominając zasady programu. Dietę ograniczano do 1200–2100 kcal dziennie, w zależności od masy ciała. Na spotkaniach omawiano przestrzeganie diety. Program ćwiczeń fizycznych zakładał 60-minutowy chód 5 razy w tygodniu (10 000 kroków w ciągu dnia).

Pierwszorzędowy punkt końcowy: zmiany masy ciała i obwodu brzucha po roku badania.

Drugorzędowy punkt końcowy: zmiany w ciśnieniu tętniczym i lipidogramie oraz zmiany w stężeniu glukozy na czczo i insuliny.

Średni wiek chorych wynosił 47 lat, 12% badanych stanowili mężczyźni. Nadciśnienie tętnicze stwierdzono u 35% badanych, hiperlipidemię u 10%. Palacze – 9% badanych. Średni BMI – 43,5 kg/m². W II klasie otyłości (BMI 35,0–39,9 kg/m²) było 25% badanych, w III klasie (BMI ≥40 kg/m²) – 75%.

Liczba chorych, którzy wykonywali zalecony program wysiłkowy, jak i tych, którzy ukończyli badanie była podobna w grupach.

Pierwszorzędowy punkt końcowy: utrata masy ciała była podobna w grupach zarówno po 6 miesiącach (10,9 kg w grupie objętej programem wysiłkowym i 8,2 kg w grupie kontrolnej), jak i po 12 miesiącach (12,1 kg v. 9,9 kg). Utrata masy ciała w ciągu pierwszych 6 miesięcy w grupie dodatkowo wykonującej ćwiczenia fizyczne była istotnie statystycznie większa niż w grupie kontrolnej (p=0,02). Nie potwierdzono tej różnicy po uwzględnieniu całego okresu badania (p=0,23). Spadek masy ciała o co najmniej 5% w porównaniu z pomiarem wyjściowym stwierdzono u 80% chorych w grupie objętej programem wysiłkowym i u 60% chorych w grupie kontrolnej w ciągu pierwszych 6 miesięcy i u 78% v. 65% chorych po 12 miesiącach. Po 12 miesiącach chorzy w III klasie otyłości utracili więcej masy ciała niż chorzy w II klasie otyłości (10,9% v. 7,0%, p=0,047).

Po 6 miesiącach, w grupie objętej wczesnym programem ćwiczeń fizycznych, chorzy zwiększyli zarówno dzienną liczbę kroków z 7048 do 8475, jak i codzienną aktywność fizyczną z 34 do 71 minut tygodniowo (p=0,01).

Drugorzędowy punkt końcowy: na zakończenie badania nie obserwowano różnic pomiędzy grupami w wartości ciśnienia tętniczego. W grupie objętej programem ćwiczeń fizycznych SBP uległo obniżeniu z 135 mmHg do 120 mmHg, a w grupie kontrolnej – z 134 mmHg do 120 mmHg. Wartości DBP spadły odpowiednio w grupach z 78 mmHg do 72 mmHg i z 77 mmHg do 72 mmHg. Zarówno stężenie glukozy na czczo, jak i stężenie insuliny było porównywalne w grupach. Po 6 i 12 miesiącach stężenie insuliny i insulinooprność były statystycznie istotnie niższe niż w badaniu wyjściowym.

 

W grupie osób z patologiczną otyłością, zmiana stylu życia z przestrzeganiem diety i zwiększeniem wysiłku fizycznego wiąże się z klinicznie istotnym spadkiem masy ciała oraz korzystnymi zmianami w profilu metabolicznym.