Choroby sercowo-naczyniowe są najczęstszą przyczyną zgonów w krajach uprzemysłowionych. Występują jednak różnice w zależności od położenia geograficznego. Mniejsza częstość zachorowań w krajach basenu Morza Śródziemnomorskiego sugeruje, że spożywana dieta może odgrywać istotną rolę w redukcji ryzyka zachorowania na chorobę wieńcową. Pogląd ten potwierdzono w przeprowadzonych dotąd badaniach, gdzie wykazano, że spożywanie diety śródziemnomorskiej związane jest z redukcją śmiertelności. Obowiązujące zalecenia AHA (American Heart Association) proponują jednakże inny rodzaj diety, który oparty jest na diecie niskotłuszczowej. Do tej pory nie porównywano efektów tych diet w warunkach kontrolowanych .

Cel badania
Porównanie wpływu diety niskotłuszczowej zalecanej przez AHA z dwoma typami diety śródziemnomorskiej – z dużą zawartością oliwy lub orzechów – na modyfikację czynników ryzyka aterotrombozy.

Randomizacja w stosunku 1:1:1 do grupy z dietą o niskiej zawartości tłuszczów zgodnej z zaleceniami AHA (n = 257 chorych), do grupy z dietą śródziemnomorską z większym spożyciem orzechów (orzechy włoskie, laskowe i migdały, u części chorych podawano w formie przemielonej i zmiksowanej z jogurtem) w ilości 30 g/dobę (n = 258 chorych) lub do grupy z dietą śródziemnomorską z większym spożyciem oliwy średnio 1l/tydz. (n = 257 chorych).

Przed włączeniem do badania oceniano na podstawie kwestionariusza rodzaj stosowanej dotychczas diety i częstość spożywania poszczególnych produktów oraz aktywność fizyczną. Dokonywano pomiarów antropometrycznych oraz oznaczeń biochemicznych. Badanie powtarzano po 3 mies. Skład diety był analizowany laboratoryjnie.

Średni wiek badanych wyniósł 69 lat, mężczyźni stanowili 44% badanych. Nadciśnienie tętnicze stwierdzono u 78% badanych, cukrzycę u 54%, dyslipidemię u 67. Palacze – 16% badanych. Średnia wartość BMI – 30 kg/m², w tym otyłych lub z nadwagą – 90% badanych. W wywiadzie rodzinnym obciążenie chorobą wieńcową – 22% chorych.

 

Po 3 mies. stosowania diety w grupie chorych stosujących dietę śródziemnomorską z dodatkiem oliwy z oliwek wyraźnie spadło spożycie olei rafinowanych (p < 0,001) i mięsa (p = 0,017), a wzrosło spożycie oliwy (p < 0,001) w porównaniu z grupą chorych stosujących dietę niskotłuszczową. W grupie chorych stosujących dietę śródziemnomorską z dużą ilością orzechów wzrosło spożycie orzechów (p < 0,001), a spadło spożycie mięsa (p = 0,023) w porównaniu z grupą chorych stosujących dietę ubogotłuszczową. Pozostałe składniki diety nie różniły się istotnie statystycznie pomiędzy grupami. Obserwowano spadek kaloryczności posiłków w poszczególnych grupach, najniższy w grupie diety śródziemnomorskiej z dodatkiem orzechów. Wysiłek fizyczny w ocenie tygodniowej był podobny w grupach.

 

W grupach chorych stosujących dietę śródziemnomorską obserwowano istotny statystycznie spadek ciśnienia skurczowego i rozkurczowego w porównaniu z osobami stosującymi dietę wg rekomendacji AHA. W okresie obserwacji spadek ciśnienia skurczowego wyniósł -4,8 mm Hg w grupie stosującej dietę śródziemnomorską z większym spożyciem oliwy z oliwek i -6,5 mm Hg w grupie z dodatkiem orzechów, bez zmian w grupie chorych stosujących dietę niskotłuszczową – 0,6 mm Hg (p < 0,001). Podobnie relacje odnotowano w przypadku zmian ciśnienia rozkurczowego: -2,5 mm Hg (p = 0,048), -3,6 mm Hg (p = 0,001) i -0,8 mm Hg w grupach.

Stężenie glukozy na czczo uległo obniżeniu w grupie spożywającej dietę z oliwą z oliwek o -3,8 mg/dl (p = 0,017) i w grupie spożywającej dietę z orzechami o -2,5 mg/dl (p = 0,039), a w grupie spożywającej dietę ubogotłuszczową wzrosło o 3,5 mg/dl.

Najwyższą różnicę w poziomie cholesterolu zarejestrowano w grupie stosującej dietę z dodatkiem orzechów (-5,0 mg/dl) i wynik ten różnił się statystycznie od zmian poziomu cholesterolu w grupie stosującej dietę niskotłuszczową (0,7 mg/dl). Natomiast zmiany stężenia cholesterolu w grupie stosującej dietę z oliwą nie różniły się statystycznie od zmian w grupie chorych z dietą niskotłuszczową (-3,9 mg/dl). Te same zależności dotyczyły zmian stężenia TG (odpowiednio w grupach: -7,6 mg/dl, 2,4 mg/dl, -3,0 mg/dl). Natomiast zmiany stężenia LDL nie różniły się pomiędzy grupami (odpowiednio w grupach: -3,8 mg/dl, -0,6 mg/dl, -5,8 mg/dl). Stężenie HDL uległo wzrostowi o 0,9 mg/dl (p = 0,006) w grupie spożywającej orzechy, nie uległo zmianie w grupie diety AHA (-0,4 mg/dl) oraz wzrosło istotnie statystycznie o 2,4 mg/dl w grupie spożywającej oliwę z oliwek (p < 0,001).

W grupie spożywającej orzechy poziom CRP był porównywalny z grupą diety niskotłuszczowej. W grupie spożywającej oliwę z oliwek stężenie CRP uległo obniżeniu o -0,54 mg/l (p < 0,003) w porównaniu z grupą diety niskotłuszczowej. Natomiast zarówno poziom IL-6, ICAM-1 i VCAM-1 uległ znaczącemu obniżeniu w obu grupach diety śródziemnomorskiej w porwaniu z dietą ubogotłuszczową (p < 0,003).

Dieta śródziemnomorska z dodatkiem oliwy z oliwek lub orzechów korzystniej modyfikuje czynniki ryzyka aterotrombozy w porównaniu z dietą niskotłuszczową.