Chorzy z cukrzycą typu 1 lub 2 mają dwu- do pięciokrotnie wyższe ryzyko zgonu z powodu chorób sercowo-naczyniowych, głównie z powodu choroby wieńcowej i chorób naczyniowych mózgu, w porównaniu z ogólną populacją. U objawowych chorych z chorobą naczyń obwodowych wzrasta ryzyko zawału i udaru, a zgon z przyczyn sercowo-naczyniowych wzrasta sześciokrotnie w ciągu 10 lat w porównaniu z chorymi bez chorób naczyń obwodowych. Wprowadzenie leków przeciwpłytkowych znacznie ograniczyło liczbę zdarzeń sercowo-naczyniowych głównie w prewencji wtórnej u chorych z cukrzycą i chorobami naczyniowo-sercowymi i u chorych z chorobą naczyń obwodowych. W obowiązujących zaleceniach stosowanie leków przeciwpłytkowych nie jest ograniczone tylko do postępowania w prewencji wtórnej, ale również w prewencji pierwotnej zarówno u chorych z cukrzycą i u chorych asymptomatycznych z chorobą naczyń obwodowych. Metaanalizy badań wskazują jednak brak korzyści z stosowania ASA u chorych z cukrzycą w prewencji pierwotnej. Korzystnym powiązaniem jest połączenie ASA z antyoksydantami na co wskazują badania kliniczne i laboratoryjne.

 

Ocena skuteczności ASA i terapii antyoksydantowej w porównaniu z placebo w zmniejszeniu ryzyka rozwoju chorób sercowo-naczyniowych u chorych z cukrzycą i bezobjawową chorobą naczyń obwodowych.

Grupę badaną stanowiło 1276 chorych w wieku ≥ 40 lat, z rozpoznaną cukrzycą typu 1 lub 2 z bezobjawową chorobą naczyń obwodowych z prawidłowym wskaźnikiem ramię-kostka (≤ 0,99), bez objawów innych chorób sercowo-naczyniowych.

Randomizacja do grupy otrzymującej ASA i antyoksydanty (n = 320 chorych), do grupy otrzymującej ASA i placebo (n = 318 chorych), do grupy otrzymującej antyoksydanty i placebo (n = 320 chorych) lub do grupy otrzymującej tylko placebo (n = 318 chorych). W poszczególnych grupach chorzy otrzymywali 100 mg ASA dziennie, kapsułkę zawierającą 200 mg α-tokoferolu, 100 mg kwasu askorbinowego, 25 mg pirydoksyny, 10 mg siarczanu cynku, 10 mg nikotynamidu, 9,4 mg lecytyny i 0,8 mg selenianu sodu. Kontrolne badania co 6 mies. Na początku badania i corocznie oceniano EKG.

Pierwszorzędowy punkt końcowy: złożony, zgon sercowy lub udar, zawał lub udar lub amputacja kończyny powyżej kostki z powodu krytycznego niedokrwienia, zgon z powodu choroby wieńcowej lub udar.

Drugorzędowy punkt końcowy: zgony, zawał, inne zdarzenia naczyniowe obejmujące udar, TIA, pomostowanie wieńcowe lub naczyń obwodowych, angioplastyka  naczynia wieńcowego lub obwodowego, rozwój dusznicy bolesnej, chromania przystankowego lub krytyczne niedokrwienie kończyny.

Średni wiek chorych wyniósł 60 lat, mężczyźni stanowili 44% badanych. Palacze – 31% badanych. Średni BMI – 29,2 kg/m², średnia wartość BP – 145/79 mm Hg.

Średni czas od rozpoznania cukrzycy 6,2 lata. Insulinę otrzymywało 32% chorych. Wskaźnik ramię-kostka – 0,9.

Pierwszorzędowy punkt końcowy: punkt złożony wystąpił u 58 chorych w grupie otrzymującej ASA i antyoksydanty, u 58 chorych w grupie otrzymującej ASA i placebo, u 59 chorych w grupie otrzymującej antyoksydanty i placebo i u 58 chorych w grupie otrzymującej tylko placebo (p = 0,92), łącznie wystąpił u 233 chorych co daje 2,9 zdarzeń na 100 pacjento-lat. U 72 chorych zmarło z powodu choroby wieńcowej lub udaru w grupach co daje 1 zdarzenia na 100 pacjento-lat. W poszczególnych grupach zmarło 23, 20, 19 i 16 chorych (p = 0,90). Nie stwierdzono zależności pomiędzy leczeniem ASA i antyoksydantami zarówno w punkcie pierwotnym złożonym (p = 0,88) jaki w przypadku zgonu z powodu choroby wieńcowej lub udaru (p = 0,95).

Drugorzędowy punkt końcowy: poszczególne składowe punktu wtórnego wystąpiły z podobna częstością w grupach. Różnice obserwowano tylko w przypadku zgonu z powodu udaru (zmarło 8 chorych w grupie otrzymującej ASA i antyoksydanty, bez zgonu chorych w grupie otrzymującej ASA i placebo, 4 chorych w grupie otrzymującej antyoksydanty i placebo i 5 w grupie otrzymującej tylko placebo) (p = 0,004), oraz w liczbie chorych z nowym chromaniem przystankowym (odpowiednio w grupach 39, 58, 58, 49 chorych) (p = 0,032).

Porównanie grupy chorych otrzymujących ASA (n = 638 chorych) z grupą nieotrzymującą ASA (n = 638 chorych) nie wykazała różnic w poszczególnych składowych punktu pierwotnego jak i wtórnego. Natomiast w grupie otrzymującej antyoksydanty (n = 640 chorych) i w grupie nieotrzymującej antyoksydantów (n = 636 chorych) nie stwierdzono różnic w punkcie pierwotnym, natomiast różnica istotna statystycznie dotyczyła składowej punktu wtórnego. W grupie otrzymującej antyoksydanty zmarło z wszystkich przyczyn 115(18,0%) chorych, w grupie placebo 80(12,6%) chorych (p = 0,006).

Leczenie przerwało 14% chorych po pierwszym roku badania i 50% chorych po 5 latach.

 

Stosowanie ASA i antyoksydantów w pierwotnej prewencji u chorych z cukrzycą nie zmniejsza ryzyka zdarzeń sercowo-naczyniowych i zgonu.