Korzyści wynikające ze zwiększonej aktywności fizycznej są bezdyskusyjne, lecz większa cześć społeczeństwa krajów rozwiniętych prowadzi raczej siedzący tryb życia. Promocja systematycznego wysiłku fizycznego powinna obejmować nie tylko indywidualnych chorych, ale całe rodziny, czy lokalne społeczeństwa. Lekarze podstawowej opieki obejmując swoim działaniem znaczną część populacji mogą w istotny sposób wpływać na zmiany zachowań chorych.

 

Ocena skuteczności lekarz rodzinnych w zwiększeniu aktywności fizycznej chorych prowadzących siedzący tryb życia, z pomocą programu PEPAF przygotowanego dla lekarzy POZ.

Grupę badaną stanowiło 4317 chorych w wieku pomiędzy 20 a 80 lat, prowadzący siedzący tryb życia (aktywność fizyczna o umiarkowanym nasileniu ≤ 30 min 5 dni w tyg. lub intensywne wysiłki ≤ 20 min 3 dni w tyg.).

Randomizacja do grupy w której lekarz rodzinny proponował zmianę stylu życia poprzez zwiększenie wysiłków fizycznych (n = 2248 chorych) lub do grupy kontrolnej (n = 2069 chorych). Lekarz rodzinny przekazywał materiały szkoleniowe, oraz pomagał ustalić program ćwiczeń fizycznych w grupie chorych w której proponowano zmianę stylu życia.

Pierwszorzędowy punkt końcowy: zmiany w aktywności fizycznej po 6 mies. trwania badania używając kwestionariusza oceniającego 7-dniową aktywność fizyczną (physical activity recall, PAR). Aktywność tygodniowa określano tabelarycznie w równoważnikach metabolicznych (metabolic equivalent task, MET) razy ilość godzin tygodniowo.

Drugorzędowy punkt końcowy: maksymalne zużycie tlenu (VO_{2 max}) w czasie testu wysiłkowego na ergometrze, oraz ocena jakości życia oceniana kwestionariuszem SF-36 (Short Form Health Survey).

Średni wiek chorych wyniósł 50 lat, mężczyźni stanowili 34% badanych. Nadciśnienie tętnicze stwierdzono u 25% chorych, cukrzycę u 8,5%, dyslipidemię u 21%. Palacze – 30% badanych. Średni BMI – 27,3 kg/m², nadwaga lub otyłość u 67% badanych.

Średnia aktywność fizyczna w ciągu tygodnia 34 min, MET × godz./tydzień – 2,35, VO_2max – 24,4 ml/kg/min. W ocenie jakości życia w poszczególnych panelach wyniki były wyjściowo porównywalne w grupach.

Pierwszorzędowy punkt końcowy: po 6 mies. w grupie w której nadzorowano zmiany stylu życia średni czas wykonywanych ćwiczeń fizycznych wyniósł 83 min, a w grupie kontrolnej 65 min z istotna statycznie różnicą pomiędzy grupami (p < 0,001). Podobnie wzrósł wysiłek fizyczny oceniany w MET × godz./tydz. do 5,7 vs 4,4 odpowiednio w grupach.

Drugorzędowy punkt końcowy: VO_{2 max} w czasie kontrolnej próby wysiłkowej wyniosło 1,18 ml/kg/min w grupie nadzorowanej i 1,09 ml/kg/min w grupie kontrolnej (p = 0,45). Również nie wykazano różnic w jakości życia w poszczególnych panelach w ocenie kwestionariuszowej SF-36 (p > 0,05 dla poszczególnych ocenianych paneli).

W podgrupie chorych w wieku 50 lat i więcej różnica pomiędzy grupami w osiągniętych wynikach końcowych była wyraźniejsza. Różnica ta wyniosła w czasie trwania wysiłków 34,5 min, a w MET × godz./tydz. – 2,2 pomiędzy grupą z nadzorowanym wysiłkiem fizycznym a grupą kontrolną.

 

Skuteczność lekarzy rodzinnych w zmianie zachowań w grupie chorych prowadzących siedzący tryb życia jest wysoka, pomimo że osiągnięte wyniki są niewielkie, ale istotne dla poprawy zdrowia populacji.