Wstęp
Zakażenia szpitalne po leczeniu kardiochirurgicznym są ważną przyczyną chorobowości i śmiertelności, przedłużonego pobytu w szpitalu i wzrostu kosztów leczenia. Częstość zakażeń szpitalnych po leczeniu operacyjnym ocenia się na około 20%. Wzrost liczby osób operowanych w starszym wieku ze współistniejącymi chorobami powoduje, że należy położyć większy nacisk na postępowanie prewencyjne. Jedną z proponowanych strategii jest eradykacja Staphylococcus aureus mupirocyną (Bactroban) do przedsionka nosa. Alternatywną metodą postępowania jest zastosowanie chlorheksydyny w przedsionku nosa i gardła. Skuteczność takiego postępowania nie była do tej pory zbadana.

Cel badania
Ocena skuteczności i bezpieczeństwa stosowania chlorheksydyny w celu dekontaminacji przedsionka nosa i gardła u chorych leczonych kardiochirurgicznie.

Randomizacja do grupy leczonej chlorheksydyną (n = 485 chorych) lub do grupy otrzymującej placebo (n = 469 chorych). Chorzy 4 razy dziennie płukali jamę ustną i gardło 10 ml 0,12-procentowego roztworu chlorheksydyny lub placebo przez 30 s oraz 4 razy dziennie wprowadzali maść do przedsionka nosa. Wszyscy chorzy po przyjęciu do szpitala byli 2-krotnie kąpani z użyciem mydła zawierającego chlorheksydynę (40 mg/ml). Profilaktycznie 30 min przed zabiegiem podawano dożylnie 1,5 g cefuroksymu. W przypadku wydłużenia zabiegu > 4 godz. chory otrzymywał dodatkową dawkę antybiotyku. Kolejną dawkę antybiotyku podawano po 24 godz. po zabiegu. Rozpoznanie zakażenia szpitalnego wg kryteriów Centers for Disease Control and Prevention.
Pierwszorzędowy punkt końcowy: liczba zakażeń szpitalnych.

Drugorzędowy punkt końcowy: utrzymywanie się zakażenia S. aureus w posiewach z przedsionka nosa, długość pobytu w szpitalu, zgony szpitalne i objawy niepożądane po stosowanym leczeniu.

Średni wiek chorych wyniósł 66 lat, mężczyźni stanowili 73% badanych. Przebyty zawał stwierdzono u 12% chorych, niewydolność serca w III lub IV klasie NYHA 56%, cukrzycę u 19%, hiperlipidemię u 100%, niewydolność nerek u 18%, przewlekłą obturacyjną chorobę płuc u 13%. Palacze – 13% badanych. Średnia wartość BMI – 27 kg/m².

EuroSCORE – 4,3. Przyczyny leczenia kardiochirurgicznego: pomostowanie wieńcowe przeprowadzono u 53% chorych, wady zastawkowe u 21%, operacje złożone u 13%. Średni czas zabiegu – 215 min. Średni czas krążenia pozaustrojowego – 91 min. Reoperację przeprowadzono u 8,6% chorych, przedłużoną wentylację mechaniczną u 16%. Niewydolność nerek stwierdzono u 5,5% chorych.
Pierwszorzędowy punkt końcowy: zakażenia pooperacyjne rozpoznano u większej liczby chorych z grupy kontrolnej w porównaniu z grupą leczoną, 164 zakażenia u 123 (26,2%) chorych vs 116 zakażeń u 96 (19,8%) chorych. Bezwzględna różnica ryzyka w wyniosła 6,4% (95% CI 2,35-10,7%), p = 0,002. Stosując leczenie u 15 chorych (number needed to treat, NNT), unikano jednego zakażenia szpitalnego. Podobnie sytuacja wyglądała w poszczególnych typach zakażeń. Infekcje dróg oddechowych stwierdzono u 15,8% chorych w grupie kontrolnej vs 9,3% chorych w grupie leczonej (p = 0,002), bakteriemię 3,6% vs 1,9% chorych (p = 0,001), zakażenia głębokie rany operacyjnej 5,1% chorych vs 1,9% chorych (p = 0,002).
Drugorzędowy punkt końcowy: przy przyjęciu do szpitala u 36,5% chorych z grupy leczonej chlorheksydyną stwierdzono nosicielstwo S. aureus. Przed zabiegiem operacyjnym nosicielami pozostało 15,5% chorych z grupy leczonej (p < 0,001), a przy wypisie ponownie nosicielami było 21,2% chorych. W grupie kontrolnej odpowiednio 30,7% chorych przy przyjęciu, 24,5% chorych przed zabiegiem i 30,0% chorych przy wypisie.
Długość pobytu szpitalnego wyniosła 9,5 ± 7 dnia w grupie leczonej i 10,3 ± 9,5) w grupie kontrolnej (ARR 0.8; 95% CI 0,24-1,88; p = 0,04). W czasie leczenia szpitalnego zmarło 8 chorych (1,7%) w grupie leczonej i 6 chorych (1,3%) w grupie kontrolnej (p = 0,64). Objawy niepożądane po podaniu chlorheksydyny wystąpiły u jednego chorego (przebarwienie zębów)

.

Dekontaminacja nosogardła chlorheksydyną wydaje się być skuteczną metodą redukcji zakażeń po zabiegach kardiochirurgicznych.