Wstęp. W obecnych zaleceniach dietetycznych dotyczących redukcji masy ciała i leczenia otyłości proponuje się dietę bogatowęglowodanową – ubogotłuszczą (high-carbohydrate, low-fat, HCLF) z umiarkowanym ograniczeniem energetycznym. Chociaż dieta niskowęglowodanowa - wysokotłuszczowa (very-low-carbohydrate, high-fat, VLCHF) jest związana z epidemią otyłości i cukrzycą typu 2, to w ostatnio publikowanych badaniach osiągano lepsze wyniki w redukcji masy ciała przy stosowaniu diety VLCHF, w porównaniu z dietą HCLF. W dotychczasowych badaniach nie analizowano wpływu różnego typu diety na stan metaboliczny związany z utratą masy ciała.
Cel . Ocena prawidłowo kontrolowanej diety na redukcję masy ciała i stan metaboliczny chorych po 6 mies. stosowania umiarkowanie ograniczonej kalorycznie diety VLCHF i HCLF u chorych z otyłością brzuszna i podwyższonym ryzykiem sercowo-naczyniowym.

Grupę badaną stanowiło 98 osób z otyłością brzuszną i dodatkowym czynnikiem ryzyka zespołu metabolicznego.

Randomizacja do grupy otrzymującej dietę VLCHF (n=45 chorych) lub do grupy otrzymującej dietę HCLF (n=43 chorych). Kontrolne badania co 2 tyg. przez 8 tyg. a następnie co mies. z wykonaniem pomiarów antropometrycznych i badaniami laboratoryjnymi. Nie modyfikowano aktywności fizycznej badanych. Dieta VLCHF zawierała; 4% węglowodanów, 35% białek, 61% tłuszcze (w tym 20% tłuszcze nasycone), dieta HCLH: 46% węglowodanów, 24% białek i 30% tłuszczów (w tym <8% tłuszcze nasycone). Dieta izokaloryczna z umiarkowanym ograniczeniem kalorii (~6000 kJ dla kobiet i ~7000 kJ dla mężczyzn). Dieta konsultowana początkowo co 2 tyg. maksymalnie do 8 tyg.
Pierwszorzędowy punkt końcowy: redukcja masy ciała.
Drugorzędowy punkt końcowy: zmiany parametrów lipidowych, glukozy, insuliny. Zmiany wartości ciśnienia tętniczego.

Średni wiek badanych wyniósł 51 lat, mężczyźni stanowili 32% badanych. Średni BMI – 33,5 kg/m², średni obwód brzucha 110 cm u mężczyzn i 102 cm u kobiet. Średnia wartość BP - 135/95 mm Hg. Średnie spożycie kalorii było podobne w grupach (VLCHF 6,714 kJ vs HCLF 6402 kJ). Również aktywność fizyczna była podobna w grupach (oceniana kwestionariuszowo).
Pierwszorzędowy punkt końcowy: w czasie 24 tyg. obserwowano istotną statystycznie redukcję masy ciała w obu grupach, bez różnic pomiędzy grupami. Spadek masy ciała dla grupy stosującej dietę VLCHF wynosił -11,9±6,3 kg dla grupy stosującej dietę HCLF -10,1±5,7 kg (p=0,17). Podobne zmiany odnotowano w grupie kobiet i mężczyzn. Liczba osób u których redukcja masy ciągła była >5% i >10% była podobna w grupach. U chorych stosującej dietę VLCHF koncentracja ketonów po 24 tyg. jej stosowania była dwukrotnie wyższa w porównaniu do grupy stosującej dietę HCLF (p<0,01). Stężenie ketonów korelowało z utratą masy ciała w grupie stosującej dietę VLCHF (r=0,45, p=0,002) ale nie w grupie diety VHLF (r=0,20, p=0,20).
Drugorzędowy punkt końcowy: diety miały istotny wpływ na zmiany poziom lipidów. Poziom LDL uległ obniżeniu w grupie otrzymującej dietę HCLF o -0,46±0,71 mmol/l (p<0,001), a w grupie stosującej dietę VLCHF nie uległ zmianie, 0,06±0,58 mmol/l (p>0,52). W podgrupie chorych z wysokim poziomem LDL (>4,11 mmol/l) zmiany te były jeszcze większe (-0,76 vs -0,23 mmol/l; p=0,03). Liczba chorych z obniżeniem poziomu LDL >5% i >10% była istotnie statystycznie większa w grupie stosującej dietę HCLF (p=0,01 dla obniżenia >5% i p=0,06 dla obniżenia >10%). Liczba chorych u której doszło do obniżenia poziomu LDL wyniosła 79% w grupie stosującej dietę HCLF i 58% chorych w grupie stosującej dietę VLCHF (p=0,04). Nie obserwowano różnic w poziomie apoB.
Poziom HDL uległ istotnemu wzrostowi w grupie stosującej dietę VLCHF o 0,25±0,28 mmol/l (p<0,001) w porównaniu do 0,08±0,17 mmol/l w grupie stosującej dietę HCLF (p<0,001), z istotną statystycznie różnicą pomiędzy grupami (p=0,002). W grupie stosującej dietę VLCHF zarówno w grupie z niskim wyjściowym poziomem HDL (,1,23 mmol/l) jak i wysokim poziomem HDL (>1,49 mmol/l) obserwowano wzrost poziomu HDL w porównaniu do grupy stosującej dietę VHLF (p<0,001 dla obu sytuacji).
Podobne zmiany obserwowano w poziomie TG, które uległy istotnie statystycznie obniżeniu w obu grupach stosującej dietę (p<0,001), ale w grupie stosującej dietę VLCHF obniżenie było dwukrotnie większe (-0,64±0,62 vs -0,35±0,49 mmol/l; p=0,002)
Stężenie glukozy na czczo, poziom insuliny, insulinooporność uległy zmniejszeniu wraz z redukcją masy ciała i stopień obniżenia tych parametrów w był istotnniw statystycznie niższy w porównaniu z poziomami wyjściowymi, ale nie różnił się pomiędzy grupami. Również wartości ciśnienia tętniczego uległy podobnemu obniżeniu w grupach. Zmiany stężenia CRP były skorelowane z utrata masy ciała, ale nie różniły się pomiędzy grupami

Wnioski. Dieta niskowęglowodanowa - wysokotłuszczowa (VLCHF) i bogatowęglowodanowa – ubogotłuszcza (HCLF) powodują podobną redukcję masy ciała. Dieta HCLF powoduje korzystniejsze zmiany w profilu lipidów. Przy długotrwałym stosowaniu diety VLCHF ryzyko zdarzeń sercowo-naczyniowych wzrasta, dlatego należy kontrolować poziomy lipidów.