Stosowanie jodowanych środków kontrastowych może uszkodzić nerki, choć z reguły funkcja nerek jest upośledzona w umiarkowanym stopniu, ale zdarza się że chorzy wymagają czasowego lub stałego leczenia nerkozastępczego. Rozwój nefropatii indukowanej kontrastem (contrast induced nephropathy, CIN) przedłuża czas leczenia szpitalnego, zwiększa koszty leczenia, wpływa na chorobowość i śmiertelność . W chwili obecnej oprócz nawadniania, inne stosowane leki wykazują ograniczona skuteczność. Wydaje się, że głównym mechanizmem rozwoju CIN jest przedłużone niedokrwienie nerek w wyniku wazokonstrykcji naczyń nerkowych. W procesie niedokrwienia rdzenia nerek pośredniczą zarówno związki wazokonstrykcyjne jak i wazodilatacyjne. Eksperymentalnie wykazano że związki kontrastowe powodują uwolnienie prostaglandyny Es, lecz zmniejszają uwalnianie prostacykliny I₂. Iloprost analog prostaglandyny wykazuje działanie ochronne, zmniejszając niekorzystny efekt niedokrwienia czy też działania substancji toksycznych na nerki. Obserwacje te sugerują, że iloprost powinien wzmagać działanie wazodilatacyjne, przeciwdziałając rozwojowi CIN.

 

Ocena skuteczności iloprostu w prewencji rozwoju CIN u chorych z dysfunkcją nerek kierowanych do zabiegów na naczyniach wieńcowych.

Grupę badaną stanowiło 208 chorych kierowanych do badania angiograficznego lub zabiegu inwazyjnego na naczyniach wieńcowych, z stężeniem kreatyniny > 1,4 mg/dl. Do badania nie włączano chorych z SBP < 95 mm Hg, w końcowym okresie niewydolności nerek, w przypadku stosowania kontrastu w ostatnich 10 dniach i u chorych z zawałem serca z uniesieniem odcinka ST.

Randomizacja do grupy placebo (n = 105 chorych) lub do grupy otrzymującej iloprost w dawce 1 ng/kg/min (n = 103 chorych). Podawanie leku rozpoczynano 30-90 min. przed zabiegiem i kontynuowano wlew przez 4 godz. po badaniu. U wszystkich chorych stosowano nawadnianie 1,5 ml/kg/godz., rozpoczynając wlew roztworu soli 4 godz. przed zabiegiem i kontynuując leczenie przez 12 godz. po zabiegu. W czasie zabiegu stosowano niejonowe, izoosmlarne, lub niskoosmolarne środki kontrastowe. Stężenie kreatyniny oznaczano wyjściowe i pomiędzy 2 a 5 dniem po zabiegu. Klirens kreatyniny obliczano ze wzoru MDRD.

Pierwszorzędowy punkt końcowy: rozwój CIN definiowany jako wzrost stężenia kreatyniny o co najmniej 0,5 mg/dl, lub o 25% w porównaniu z wartością wyjściową.

Drugorzędowy punkt końcowy: wzrost stężenia ,kreatyniny o 0,3 lub 0,5 mg/dl, lub o 25% w porównaniu z wartością wyjściową

Średni wiek chorych wyniósł 71 lat, mężczyźni stanowili 89% badanych. Nadciśnienie tętnicze stwierdzono u 88% chorych, przebyte PCI u 25%, przebyte CABG u 26%, niewydolność serca u 24%, cukrzycę u 50%, chorobę naczyń obwodowych u 12%. Średni BMI – 27,6 kg/m², średnia wartość BP – 143/76 mm Hg.

Średnio podano 250 ml kontrastu. Wskaźnik ryzyka rozwoju CIN wyniósł 9,8 punktu. N-acetylcysteinę zastosowano u 9% chorych. Średni czas pobytu w szpitalu 2,7 dnia.

Pierwszorzędowy punkt końcowy: rozpoznano istotnie statystycznie częściej w grupie placebo, u 23 chorych i u 8 chorych w grupie leczonej iloprostem (OR 0,29; 95% CI 0,12-0,69; p = 0,005).

Drugorzędowy punkt końcowy: wzrost stężenia kreatyniny ≥ 0,5 mg/dl stwierdzono u 17 chorych w grupie placebo i u 6 chorych w grupie leczonej iloprostem (OR 0,31; 95% CI 0,12-0,83; p = 0,018). Natomiast wzrost o ≥ 0,3 mg/dl odpowiednio u 30 i 13 chorych w grupach (p = 0,003). Wzrost stężenia ≥ 25% w porównaniu z wartością wyjściową obserwowano u 23 i 7 chorych w grupach (p = 0,003).

W grupie kontrolnej klirens kreatyniny uległ obniżeniu z 49,7 do 46,6 ml/min/1,73 m², podczas gdy w grupie leczonej obserwowano wzrost klirensu kreatyniny z 47,5 do 48,6 ml/min/1,73 m² (p = 0,008). Wzrost stężenia kreatyniny dla całej grupy wyniósł 0,14 mg/dl, a w grupie leczonej 0,03 mg/dl, ale różnica nie była istotna statystycznie (p = 0,11). Stężenie mocznika było istotnie statystycznie niższe w obu grupach chorych po podaniu środków kontrastowych. Obserwowano obniżenie stężenia mocznika o 3,3 mg/dl w grupie placebo (p = 0,046) i o 6,8 mg/dl w grupie leczonej iloprostem (p < 0,001).

 

Profilaktyczne stosowanie iloprostu może być działaniem prewencyjnym w zapobieganiu CIN u chorych wysokiego ryzyka, kierowanych do badań z użyciem środków kontrastowych.