Wstęp. Wraz z wiekiem obserwuje się wzrost głownie skurczowego ciśnienia tętniczego. Również w starszym wieku wzrasta liczba chorych z zespołami otępiennymi. Wiadomo, że wysokie wartości ciśnienia w wieku średnim wiążą się z wyższym ryzykiem wystąpienia otępienia w wieku starszym. Również niskie ciśnienie tętnicze związane jest z epizodami otępiennymi ale jest to raczej wynik niż czynnik ryzyka. Związek pomiędzy wysokimi wartościami ciśnienia tętniczego a zespołami otępiennymi nie jest jasno określony. Wyniki badań randomizowanych są rozbieżne, a metaanalizy faworyzują leczenie, chociaż wynik nie były istotne statystycznie.
Cel badania. Ocena funkcji poznawczych u leczonych chorych z nadciśnieniem w wieku 80 lat i więcej.

Grupę badaną stanowiło 3336 chorych w wieku ≥80 lat, z uporczywym nadciśnieniem tętniczym (SBP 160 do 200 mm Hg, DBP < 110 mm Hg). Do badanie nie włączano chorych z otępieniem i wymagających pomocy pielęgniarskiej oraz z krótkim przewidywanym okresem przeżycia.

Randomizacja do grupy otrzymującej 1,5 mg indapamidu o przedłużonym uwalnianiu, lub do grupy placebo. Jeżeli w czasie wizyt kontrolnych nie osiągnięto docelowych wartości ciśnienia tętniczego (BP <150/80 mm Hg) dołączano do leczenia perindopryl 2 lub 4 mg. Stosowanie innych leków przeciwnadciśnieniowych przez okres dłuższy niż 3 mies. było przyczyna wyłączenia z badania. W pierwszym roku kontrolne badania co 3 mies., od drugiego roku co 6 mies. Corocznie u chorych oceniano funkcje poznawcze przy pomocy kwestionariusza MMSE (mini-mental state examination). Wyniki uzyskano od 1687 chorych w grupie leczonej indapamidem i od 1649 chorych w grupie placebo. Chorzy którzy uzyskali wynik MMSE < 24 punkty, lub w ciągu roku wynik uległ obniżeniu o ≥ 3 punkty byli klasyfikowani jako pogorszenie funkcji poznawczych. Ta grupa chorych jak i chorzy u których rozpoznano zespoły otępienne byli oceniani pod względem manualnym i pamięciowym (diagnostic statistical manual of mental disorders, DSM-IV), wykonywano badanie tomograficzne mózgu z oceną skali niedokrwienia Hachinski`ego (modified Hachinski ischaemic score, MHIS) celem określenia typu zaburzeń. Dodatkowo u chorych określano kwestionariuszowo jakość życia (short form, SF 36).
Badanie zostało przerwane przedwcześnie z powodu korzyści z prowadzonego leczenia z istotną statystycznie redukcją liczby zgonów i udarów.

Średni wiek chorych wyniósł 83,5 lat, mężczyźni stanowili 40% badanych. Choroby sercowo-naczyniowe stwierdzono u 12% chorych, przebyty udar u 7. Palacze – 6% badanych. Średni BMI – 24,5 kg/m2, średnia wartość SBP – 173 mm Hg. Średni wynik MMSE – 26 punkty.
Średni okres obserwacji wyniósł 400 dni, a 44% chorych uczestniczyło w badaniu co najmniej 2 lata.

Po okresie 2 lat obserwowano istotne statystycznie obniżenie wartości SBP i DBP w grupie leczonej. Średnie obniżenie wartości SBP w grupie leczonej wyniosło 29,6 mm Hg i 14,6 mm Hg w grupie placebo (p < 0,001). Średnie obniżenie DBP wyniosło odpowiednio w grupach 13,1 vs 7,2 mm Hg (p < 0,001).
Średnia zmiana wartości MMSE wyniosła 0,7 punktu w grupie leczonej i -1,1 punktu w grupie placebo (p = 0,08). Po roku obserwowano pogorszenie funkcji poznawczych u 485 chorych w grupie leczonej i u 486 w grupie placebo (HR 0,93; 95% CI 0,82-1,05). U 263 chorych rozpoznano zespół otępienny. Poszczególne typy zespołu otepiennego: choroba Alzheimera, otępienie naczyniopochodne i inne zespoły otępienne wystąpiły z podobną częstością. Zespół otępienny rozpoznano u 33 chorych na 1000 pacjento-lat w grupie leczonej i u 38 chorych na 1000 pacjento-lat w grupie placebo.
W analizie logistycznej wykazano, że czynnikami mającymi wpływ na rozwój zespołów otępiennych były niższe wykształcenie, region pochodzenia chorego i wiek, bez różnic pomiędzy płcią badanych.

Wnioski. Leczenie przeciwnadciśnieniowe starszych chorych nie redukuje istotnie statystycznie epizodów otępiennych. Negatywny wynik badania może wynikać z krótkiego czasu obserwacji i umiarkowanego obniżenia wartości ciśnienia tętniczego.