Skutkiem wzrastającej liczby chorych z cukrzycą typu 2 jest wzrost rozpoznanych chorób sercowo-naczyniowych i zgonów w tej grupie chorych. Ponad 75% chorych z cukrzycą typu 2 umiera z powodu chorób sercowo-naczyniowych. Z danych uzyskanych w badaniu UKPDS 34 wiadomo, że metformina ma wpływ kardioprotekcyjny u chorych z cukrzycą typu 2. Mechanizm prowadzący do zmniejszenia ryzyka powikłań mikro i makronaczyniowych jest niejasny i może wynikać z redukcji masy ciała i hiperinsulinemii, poprawy funkcji śródbłonka i fibrynolizy, zahamowania procesów zapalnych, stresu oksydacyjnego i glikacji białek. U chorych z cukrzycą typu 2 postęp choroby wiąże się z dodatkowym stosowaniem insuliny. Badania kliniczne wskazują, że dodanie metforminy do leczenia insuliną poprawia kontrolę glikemii i zmniejsza zapotrzebowanie na insulinę. Brak jest jednaj danych oceniających wyniki jednoczesnego leczenia metforminą i insuliną u chorych z cukrzycą typu 2.

 

Wpływ metforminy na zmiany metaboliczne i sercowo-naczyniowe u chorych z cukrzycą typu 2 leczonych jednocześnie insuliną.

Grupę badaną stanowiło 390 chorych w wieku pomiędzy 30 a 80 lat z cukrzycą typu 2.

Randomizacja do grupy leczonej metforminą (n = 196 chorych) lub do grupy placebo (n = 194 chorych). W okresie przed randomizacją u chorych intensywnie monitorowano glikemię oraz leczono insuliną celem uzyskania stężenia glukozy na czczo w granicach 72,1 – 126,1 mg/dl, a po posiłku w granicach 72,1-180,2 mg/dl. Pomiary glikemii 2 razy w tyg. Po 12 tyg. chorych randomizowano do grupy leczonej metforminą w dawce 850 mg 3 razy dziennie. U chorych z klirensem kreatyniny 40-60 ml/min/1,73 m² – 2 razy dziennie 850 mg, przy klirensie 30-40 ml/min/1,73 m² – raz dziennie 850 mg. Chorzy z klirensem < 30 ml/min/1,73 m² nie byli włączani do badania.

Pierwszorzędowy punkt końcowy: powikłania makro i mikronaczyniowe łącznie w całym okresie obserwacyjnym.

Drugorzędowy punkt końcowy: ocena poszczególnych powikłań makro i mikronaczyniowych

Średni wiek chorych wyniósł 62 lat, mężczyźni stanowili 46% badanych. Leki obniżające ciśnienie tętnicze stosowało 43% chorych, leki obniżające stężenie lipidów – 16%. Palacze – 25% badanych. Średnic czas trwania cukrzycy 13 lat, insulinę średnio stosowano przez 6,5 roku. Średni BMI – 30 kg/m², średnia wartość BP – 159/86 mm Hg. Średnie stężenie hemoglobiny glikowanej – 7,9%. Średnie stężenie cholesterolu – 214 mg/dl, HDL- 50 mg/dl, LDL – 135 mg/dl i TG – 159 mg/dl.

Średnie stężenie hemoglobiny glikowanej na zakończenie badania było o 0,4% niższe (p < 0,001), średnie stężenie glukozy na czczo o 5,2 mg/dl (p = 0,01), a poposiłkowe o 7,9 mg/dl w grupie leczonej metforminą (p < 0,01). Również w grupie leczonej metformina średnia dawka insuliny była o 19,6 IU mniejsza (p < 0,001). Masa ciała była niższa o 3,1 kg w grupie leczonej (p < 0,001). Nie obserwowano różnic w wielkości ciśnienia tętniczego pomiędzy grupami, podobnie jak w średnim stężeniu cholesterolu, HDL, LDL i TG. Liczba zdarzeń hipoglikemicznych była podobna w grupach (2,6 vs 2,1 zdarzeń na rok w grupie leczonej metforminą vs w grupie placebo).

Pierwszorzędowy punkt końcowy: powikłania makro i mikronaczyniowe obserwowano u 31% chorych leczonych metforminą i u 28% chorych w grupie placebo. W analizie wieloczynnikowej uwzględniającej wiek, płeć, palenie tytoniu, przebyte zdarzenia sercowo-naczyniowe ryzyko wystąpienia powikłań było porównywalne w grupach (HR 0,92; 95% CI 0,72-1,18; p = 0,33).

Drugorzędowy punkt końcowy: powikłania makronaczyniowe stwierdzono u 15% chorych leczonych metforminą i u 18% chorych w grupie placebo (HR 0,60; 95% CI 0,40-0,92; p = 0,04). Po wyłączeniu z analizy przypadków nagłych zgonów sercowych ryzyko powikłań makronaczyniowych w dalszym ciągu było istotnie statystycznie niższe w grupie leczonej (HR 0,61; 95% CI 0,40-0,94; p = 0,02).

Powikłania mikronaczyniowe wystąpiły z podobna częstością w grupach u 17 vs 15% chorych odpowiednio w grupie leczonej metformina i w grupie placebo (HR 1,04; 95% CI 0,75-1,44; p = 0,43).

 

Metformina dodana do leczenia insuliną u chorych z cukrzycą typu 2 wpływa na zmniejszenie masy ciała, poprawia glikemię, zmniejsza dawki stosowanej insuliny. Leczenie metforminą zmniejsza ryzyko wystąpienia powikłań makronaczyniowych w długotrwałej obserwacji.