Nadciśnienie tętnicze jest poważnym problemem zdrowotnym na świecie i związane z chorobami sercowo-naczyniowymi oraz przedwczesnym zgonem. Zarówno badania kliniczne jak i epidemiologiczne wskazują, że ograniczenie sodu w diecie wiąże się z niższymi wartościami ciśnienia tętniczego tak u normotoników jak i hypertoników. Obniżenie wartości ciśnienia tętniczego w odpowiedzi na zmniejszenie ilości sodu w diecie jest zmienne osobniczo. Wyodrębnienie chorych lub podgrup które osiągają największa korzyść z ograniczenia sodu w diecie jest ważne z punktu klinicznego. Małe badania kliniczne wskazują, że oporność na insulinę może prowadzić do zatrzymania sodu i powiększenia objętości płynów pozakomórkowych tym samym zwiększając wartość ciśnienia tętniczego w odpowiedzi na obciążenia sodem w posiłkach. Ponieważ oporność na insulinę jest podstawowym mechanizmem związanym z zespołem metabolicznym, wydaje się że chorzy ci powinni być bardziej wrażliwi na zmiany sodu w pożywieniu. Brak jest badań oceniających powiązania pomiędzy zespołem metabolicznym i zamianami ciśnienia tętniczego w zależności od wrażliwości na sód zawarty w pożywieniu.

 

Ocena powiązania zespołu metabolicznego i odpowiedzi ciśnienia tętniczego w zależności od ilości sodu w pożywieniu.

Grupę badaną stanowiło 1906 badanych w wieku 18-60 lat, pochodzących z ośrodków wiejskich, z SBP pomiędzy 130-160 mm Hg lub DBP pomiędzy 85-100 mm Hg, nieleczonych lekami obniżającymi ciśnienie tętnicze. W badaniu brali udział małżonkowie, rodzeństwo i potomkowie (w wieku ≥ 16 lat) biorących udział w badaniu. Z badania wykluczono chorych z BP ≥ 160/100 mm Hg, z chorobami sercowo-naczyniowymi i cukrzycą.

W badaniu wzięło udział n = 1598 osób bez zespołu metabolicznego i n = 283 chorych z zespołem metabolicznym. Uczestnicy badania otrzymywali przez 7 dni dietę niskosodową (3 g chlorku sodu na dobę), a przez następne 7 dni wysokosodową (18 g chlorku sodu na dobę). U chorych oceniano ciśnienie tętnicze w pozycji siedzącej codziennie przez 3 dni przed rozpoczęciem badania, a następnie w 2., 5., 6. i 7. dniu każdego cyklu. Wydalanie sodu z moczem oceniano przez 3 dni przed rozpoczęciem badania i przez 3 dni w każdym cyklu badania (w 5., 6. i 7. dniu). Jako wysoką wrażliwość na sód przyjęto spadek ciśnienia tętniczego o 5 mm Hg w czasie stosowania diety niskosodowej lub wzrost o 5 mm Hg w okresie stosowania diety wysokosodowej. Zespół metaboliczny rozpoznawano w przypadku stwierdzenia co najmniej trzech czynników ryzyka: obwód brzucha ≥ 90 cm u mężczyzn i ≥ 80 cm u kobiet, stężenie TG ≥ 1,7 mmol/l, HDL ≤ 1,0 mmol/l u mężczyzn i ≤ 1,3 mmol/l u kobiet, BP ≥ 130/85 mm Hg i stężenie glukozy na czczo ≥ 5,6 mmol/l.

Średni wiek chorych wyniósł 38 lat w grupie osób bez zespołu metabolicznego i 40 lat w grupie chorych z zespołem metabolicznym (p = 0,0001). Mężczyźni stanowili odpowiednio 54 vs 46% badanych (p = 0,009). Palacze – 30% badanych, pijących alkohol – 29%. Średni BMI – 22,7 kg/m² w grupie bez zespołu metabolicznego i 26,8 kg/m² w grupie ze zespołem metabolicznym (p < 0,0001). Średnia wartość SBP – 115,2 vs 126,7 mm Hg (p < 0,001), DBP – 72,4 vs 81,4 mm Hg (p < 0,0001) odpowiednio w grupach. Średnie wydalanie sodu z moczem 239,1 vs 260,9 mmol na 24 godz. w grupie z zespołem metabolicznym vs bez zespołu (p < 0,001), wydalanie potasu – 37 mmol na 24 godziny w grupach.

 

Wydalanie sodu i potasu w ciągu 24 godz. na początku badania wyniosło 242,4 i 36,9 mmol, na koniec stosowania diety niskosodowej 47,5 i 31,4 mmol, a na koniec stosowania diety wysokosodowej odpowiednio 244,3 i 35,7 mmol w grupach.

Po uwzględnieniu płci i wieku badanych odpowiedź ciśnienia tętniczego była większa zarówno w okresie stosowania diety niskosodowej jak i wysokosodowej w grupie chorych z zespołem metabolicznym. Zmiany wartości ciśnienia zależały od liczby czynników zespołu metabolicznego. W analizie wieloczynnikowej w grupie osób bez zespołu metabolicznego w okresie stosowania diety niskosodowej obserwowano istotnie statystycznie spadek SBP, które uległo obniżeniu o 5,2 mm Hg, a w grupie chorych z zespołem metabolicznym o 7,3 mm Hg (p < 0,0001). Wartość DBP spadła odpowiednio w grupach o 2,5 vs 4,6 mm Hg (p < 0,0001). W okresie stosowania diety wysokosodowej obserwowano istotnie statycznie wzrost ciśnienia tętniczego w grupie chorych z zespołem metabolicznym. SBP uległo wzrostowi o 4,6 mm Hg w grupie osób bez zespołu metabolicznego i o 6,5 mm Hg w grupie chorych z zespołem metabolicznym (p < 0,0001), a DBP odpowiednio o 1,7 vs 3,3 mm Hg (p < 0,001).

W analizie wieloczynnikowej wrażliwość na sól związana była z zespołem metabolicznym. O ile samo rozpoznanie zespołu metabolicznego wiązało się z wyższą wrażliwością na sód zarówno w okresie stosowania diety niskosodowej (OR 1,66; 95% CI 1,19-2,32; p< 0,0001) jak i wysokosodowej (OR 1,75; 95% CI 1,24-2,46; p< 0,0001), to w grupie chorych z 4 lub 5 czynnikami zespołu metabolicznego ta wrażliwość była jeszcze większa (OR 3,54; 95% CI 2,05-6,11; p< 0,0001 w okresie stosowania diety niskosodowej i OR 3,13; 95% CI 1,80-5,43; p< 0,0001 w okresie stosowania diety wysokosodowej).

 

Odpowiedź ciśnienia tętniczego w zespole metabolicznym wiąże się z podażą sodu. Obniżenie spożycia sodu powinno być specjalnym zaleceniem w leczeniu nadciśnienia tętniczego u chorych z zespołem metabolicznym z kilkoma czynnikami ryzyka.