Utrzymanie systematycznej, przewlekłej farmakoterapii jest trudnym problemem klinicznym. Po przerwaniu leczenia w krótkim czasie dochodzi do pogorszenia choroby i konieczności ponownego leczenia szpitalnego. Przerwanie systematycznej farmakoterapii wynika najczęściej z nadmiernej liczby przepisanych leków, leczenia stanów bezobjawowych i zmęczenia chorych potrzebą stałego stosowania leków.

Cel badania
Ocena skuteczności wielofazowego programu zdrowotnego, zakładającego edukację chorych przewlekle leczonych w celu utrzymania reżimu terapeutycznego.

Grupę badaną stanowiło 200 byłych pracowników wojskowych w wieku ≥ 65. roku życia stosujących co najmniej 4 leki dziennie. Do badania włączano chorych leczonych ambulatoryjnie, z grupy z wysokim prawdopodobieństwem niekontynuowania leczenia farmakologicznego.

Badanie przebiegało w 3 fazach, w fazie wstępnej trwającej 2 mies. oceniano chorych demograficznie i klinicznie oraz wykonywano badania laboratoryjne. W następnym okresie w fazie obserwacyjnej, trwającej 6 mies., w grupie chorych wdrażano program leczniczy. W programie zwracano uwagę na: edukację medyczną (informacje o lekach, ich działaniu, nazwy leków, objawy uboczne po lekach); chorym przygotowywano blistry z lekami zawierające wszystkie przepisane leki w jednym opakowaniu, wyznaczano kolejne wizyty co 2 mies. Po tym okresie rozpoczynano kolejny 6-miesięczny etap badania (faza II), w którym chorych randomizowano do grupy kontrolnej (n = 76 chorych) lub do grupy badanej w programie zdrowotnym (kontynuacja leczenia poprzez specjalnie przygotowane blistry z lekami) (n = 83 chorych).

Pierwszorzędowy punkt końcowy: w fazie I badania odsetek chorych kontynuujący leczenie w okresie 8 mies. W fazie II ocena kontynuowania leczenia w poszczególnych grupach.
Drugorzędowy punkt końcowy: ocena wartości ciśnienia tętniczego i stężenia LDL pod koniec fazy I i II badania w poszczególnych grupach chorych.

Średni wiek chorych wyniósł 78 lat, mężczyźni stanowili 74% badanych. Przed badaniem leki przeciwnadciśnieniowe stosowano u 91,5% chorych, leki obniżające poziom lipidów u 81%, leki antydepresyjne u 16,5%. Średnia liczba leków przyjmowanych przed badaniem – 8,7. Odsetek chorych korzystających z pomocy osób drugich przy przyjmowaniu leków wyniósł 17%, 58% chorych korzystało z pudełek na leki, 20% chorych używało list leków z rozpisanym ich dawkowaniem.
Pierwszorzędowy punkt końcowy: przed rozpoczęciem I fazy badania do zaleceń stosowało się 61,2% chorych. Pod koniec fazy wstępnej zalecenia medyczne wypełniało 96,9% chorych (p < 0,001). Grupa chorych, która przyjmowała ≥ 80% zaleconych leków na początku obserwacji stanowiła 5% chorych, pod koniec I fazy wzrosła do 98,7% chorych (p < 0,001). Pod koniec II fazy leczenie kontynuowało 69,1% chorych z grupy kontrolnej i 95,5% chorych w grupie programu leczniczego (p < 0,001). Powyżej 80% zapisanych leków stosowało 21,7% chorych w grupie kontrolnej i 97,4% chorych w grupie badanej (p < 0,001),
Drugorzędowy punkt końcowy: w grupie chorych stosujących leki przeciwnadciśnieniowe pod koniec I fazy badania wartość SBP uległa obniżeniu ze 133,2 mm Hg do 129,9 mm Hg, różnica – -3,3 mm Hg (p = 0,02), a wartość DBP z 70,5 mm Hg do 69,7 mm Hg, różnica – -0,8 mm Hg (p = 0,3). W grupie chorych otrzymujących leki obniżające stężenie lipidów, wartość LDL uległa obniżeniu z 91,7 mg/dl do 86,8 mg/dl, różnica – -4,8 mg/dl (p = 0,001). Pod koniec fazy II w grupie objętej programem wartości skurczowe ciśnienia tętniczego uległy dalszemu obniżeniu, w porównaniu z wartością rejestrową pod koniec fazy I. Natomiast w grupie, w której kontynuowano leczenie typowo, nie obserwowano dalszego obniżenia wartości ciśnienia tętniczego. Różnica wartości SBP pomiędzy grupą objętą programem a grupą kontrolną wyniosła -6,9 mm Hg vs -1,0 mm Hg (p = 0,04). Wartości ciśnienia rozkurczowego również były niższe w grupie objętej programem (p = 0,04, w porównaniu z wartością rejestrowaną pod koniec fazy I), ale różnica nie była istotna statystycznie w porównaniu z grupą kontrolną (-2,5 mm Hg vs -1,2 mm Hg (p = 0,39). W grupie chorych otrzymującej leki obniżające stężenie lipidów nie stwierdzono różnicy w stężeniu LDL pomiędzy grupami (-2,8 mg/dl w grupie programu zdrowotnego vs -5,8 mg/dl w grupie kontrolnej, p = 0,85).

Wdrożenie programu zdrowotnego spowodowało wzrost odsetka chorych regularnie przyjmujących leki i dalszy spadek wartości ciśnienia tętniczego. Wyniki badania wskazują na potrzebę aktywnego nadzoru nad chorymi leczonymi przewlekle.