Wstęp. Zatorowość żylna jest często rozpoznawana w okresie leczenia szpitalnego jak i w okresie po leczeniu szpitalnym u chorych kierowanych do leczenia chirurgicznego jak i chorych leczonych z innych powodów. Zatorowość płucna jest przyczyną 5-10% zgonów szpitalnych. Zalecenia dotyczące profilaktyki zatorowości żylnej od wielu lat propagowane, są jednak niewystarczająco wykorzystywane. Nie wiemy u jakiego odsetka chorych leczonych szpitalnie występuje ryzyko zdarzeń zatorowych żylnych, jak i jaki odsetek chorych z takim ryzykiem ma włączone leczenie profilaktyczne.
Cel badania. Ocena liczby chorych z ryzykiem zatorowości żylnej leczonych szpitalnie i odsetek chorych u których stosuje się leczenie profilaktyczne zgodne z zaleceniami ACCP (American College of Chest Physicians).

Grupę badaną stanowiło 68183 chorych w wieku ≥40 lat w przypadku kierowania chorego do oddziałów ogólnych, lub ≥18 lat w przypadku leczenia chirurgicznego. Do badania nie włączano chorych z rozpoznaną zatorowością żylną.

W badaniu uczestniczyły 32 kraje. Oceniano postępowanie z chorymi w szpitalach z oddziałami chirurgicznymi i ogólnymi (internistyczne, pulmonologiczne lub kardiologiczne). Chorzy włączeni do badania byli oceniani pod kątem ryzyka zdarzeń zatorowych zgodnie z zaleceniami ACCP w przypadku ciężko chorych kierowanych do oddziałów ogólnych i w przypadku chorych z ciężkimi urazami, kierowanych do dużych zabiegów chirurgicznych lub u których planowano wykonanie znieczulenia zewnątrzoponowego trwającego ≥45 min. 35329 chorych (51,8%) spełniało kryteria ryzyka wystąpienia zdarzeń zatorowych, w tym chorych chirurgicznych było n=19842, a leczonych w oddziałach ogólnych n=15487. Chorych dodatkowo klasyfikowano do grupy wysokiego, umiarkowanego i niskiego ryzyka wystąpienia zatorowości żylnej zgodnie z rekomendacjami ACCP.

Średni wiek chorych wyniósł 67 lat, mężczyźni stanowili 51% badanych, z średnim BMI – 26 kg/m² w grupie chorych leczonych w oddziałach ogólnych. W grupie chorych leczonych w oddziałach chirurgicznych średni wiek chorych wyniósł 59 lat, mężczyźni stanowili 52% badanych, z średnim BMI – 26 kg/m². Średni czas pobytu chorych w oddziale ogólnym jak i chirurgicznym wyniósł 5 dni.

Przed leczeniem szpitalnym głównymi czynnikami ryzyka wystąpienie zdarzeń zatorowych żylnych w grupie leczonej w oddziałach ogólnych była: przewlekła obturacyjna choroba płuc (27% chorych), niewydolność serca (25% chorych), otyłość (11% chorych), długotrwałe unieruchomienie (8% chorych), żylaki i niewydolność naczyń żylnych (7% chorych). W grupie chorych chirurgicznych: otyłość (11% chorych), niewydolność serca (9% chorych) przewlekła obturacyjna choroba płuc (8% chorych), żylaki i niewydolność naczyń żylnych (7% chorych). W czasie leczenia szpitalnego główne czynniki ryzyka zdarzeń zatorowych były podobne w grupach, leczenie w oddziale intensywnego nadzoru (28% chorych w grupie leczonej w oddziałach ogólnych vs 23% chorych leczonych w oddziałach chirurgicznych), całkowite unieruchomienie (33% vs 39% chorych), częściowe unieruchomienie (28% vs 23% chorych), cewnik w układzie żylnym (11% vs 16% chorych), wentylacja mechaniczna (8% vs 12% chorych odpowiednio w grupach).
Leczenie profilaktyczne włączono u n=17732 chorych (50,2%) w grupie chorych z ryzykiem zdarzeń zatorowych żylnych, z tego n=11613 chorych (58,5%) było leczonych chirurgicznie, a n=6119 chorych (39,5%) było leczonych w oddziałach ogólnych. W grupie chorych chirurgicznych liczba chorych u których włączono leczenie profilaktyczne była różna, u 88% chorych kierowanych do zabiegu na stawie biodrowym lub kolanowym, 69% chorych kierowanych do zabiegu na jelicie grubym i 50% chorych kierowanych do zabiegów urologicznych. W grupie niskiego ryzyka 34% chorych chirurgicznych miało włączone leczenie profilaktyczne. W grupie leczonych w oddziałach ogólnych liczba chorych u których włączono leczenie profilaktyczne była jeszcze niższa. Leczenie to włączono u 37% chorych z chorobami nowotworowymi lub udarem niedokrwiennym i u 45% chorych z ostrymi nieinfekcyjnymi chorobami układu oddechowego. W grupie niskiego ryzyka 29% chorych leczonych w oddziałach ogólnych miało włączone leczenie profilaktyczne.
Głównymi lekami stosowanymi w profilaktyce były heparyny drobnocząsteczkowe, które podawano u 43% chorych spełniających kryteria ryzyka zdarzeń zatorowych żylnych. Mechaniczne zabiegi profilaktyczne (pończochy elastyczne, przerywany ucisk pneumatyczny) były głównie stosowane u chorych chirurgicznych. Zabiegi te również często zlecano w grupie wysokiego ryzyka z przeciwwskazaniami do leczenia antykoagulogicznego.
W poszczególnych krajach biorących udział u badaniu, liczba chorych z ryzykiem wystąpienia zdarzeń zatorowych żylnych wahała się od 36% do 73%. W grupie tej leczenie profilaktyczne włączono od 2% do 84% chorych.

Wnioski. Duży odsetek chorych leczonych szpitalnie spełnia kryteria ryzyka wystąpienia zdarzeń zatorowych żylnych, lecz u niewielkiego odsetka chorych włącza się leczenie profilaktyczne. Dane potwierdzają potrzebę oceny chorych z oceną ryzyka wystąpienia zdarzeń zatorowych żylnych, a chorzy z takim ryzykiem wymagają profilaktycznego leczenia.