Wstęp

Wczesne badania kliniczne porównujące stenty pokryte lekiem antyproliferacyjnym ze stentami metalowymi wykazały, w rocznej obserwacji, istotną redukcję liczby restenoz. Stenty te okazały się, zarówno klinicznie jak i ekonomicznie, atrakcyjną alternatywą dla stentów metalowych. Dalsze obserwacje wskazywały jednak na częstszą liczbę bardzo późnych zakrzepic (> 1 roku) po implantacji stentów pokrytych lekami antyproliferacyjnymi. W badaniu ENDEAVOR II wykazano, że implantacja stentu ENDEAVOR, pokrytego zotarolimusem jest bezpieczna i prowadzi do zmniejszenia częstości restenozy klinicznej i angiograficznej, w porównaniu ze stentem kobaltowo-chromowym niepokrytym lekiem.

Cel badania

Czteroletnia obserwacja oceniająca częstość zdarzeń klinicznych.

Grupę badaną stanowiło 1197 chorych z pojedynczą zmianą de novo w naczyniu natywnym, leczonych implantacją stentu o wymiarach 2,25, 2,5, 3 i 3,5 mm i o długości 18, 24 i 30 mm.

Randomizacja do grupy, w której implantowano stent pokryty zotarolimusem (stent ENDEAVOR) (n=598) lub do grupy, w której implantowano stent kobaltowo-chromowy (stent DRIVER) (n=599). Wszyscy chorzy otrzymali 75 mg ASA i 300 mg klopidogrelu w dawce nasycającej. W czasie zabiegu podawano niefrakcjonowaną heparynę celem wydłużenia czasu ACT >250 s lub 200–250 s, przy stosowaniu antagonistów receptora GP IIb/IIIa. U wszystkich chorych wykonywano predylatację zmiany przed implantacją stentu. Ocena kliniczna po 6 i 9 miesiącach, a następnie corocznie przez 5 lat.

Pierwszorzędowy punkt końcowy: brak korzyści z przeprowadzonej angioplastyki (target vessel failure, TVF): zgon i zawał w obszarze naczynia leczonego, ponowna rewaskularyzacja naczynia w obserwacji 9-miesięcznej.

Drugorzędowy złożony punkt końcowy: złożony; MACE (major cardiac adverse events) zgon, zawał i ponowna rewaskularyzacja w obserwacji 24-miesięcznej.

Średni wiek chorych wynosił 62 lata, 76% badanych stanowili mężczyźni. Nadciśnienie tętnicze stwierdzono u 66% chorych, niestabilną dusznicę bolesną u 30%, przebyty zawał u 41%, przebytą rewaskularyzację u 24%, cukrzycę u 20%, hiperlipidemię u 79%. Palacze – 35% badanych.

Średnia liczba implantowanych stentów u jednego chorego – 1,1. Średnia długość leczenia szpitalnego wyniosła 1 dzień. Po roku dwa leki przeciwpłytkowe pobierało 29% chorych, po 2 latach – 13%, a po 3 i 4 latach – 9%.

Punkt końcowy: w ciągu 4 lat ponowną rewaskularyzację naczynia odpowiedzialnego za zawał wykonano u 10,4% chorych w grupie z implantowanym stentem pokrytym zotarolimusem i u 21,5% chorych w grupie z implantowanym stentem metalowym (p<0,001). Liczba rewaskularyzacji obejmujących inne naczynia wieńcowe była podobna w grupach (18,8% vs. 17,3% chorych, p=0,58). Zmarła porównywalna liczba chorych (5,0% vs. 5,2% , p=0,90), zawały zaobserwowano u zbliżonej liczby chorych (3,2% vs. 4,4% , p=0,29). MACE wystąpiły istotnie statystycznie rzadziej w grupie z implantowanym stentem pokrytym zotarolimusem (15,3% vs. 24,4% chorych, p < 0,001).

W ciągu 4 lat liczba hospitalizacji i czas pobytu w szpitalu związany z rewaskularyzacją naczyń wieńcowych oraz z innych powodów był porównywalny w grupach. W grupie z implantowanym stentem pokrytym zotarolimusem zaobserwowano w czasie badania łącznie 116 zdarzeń na 100 chorych, a grupie z implantowanym stentem metalowym 138 zdarzeń na 100 chorych (p=0,034). Średni okres pobytu w szpitalu wyniósł 5,9 vs. 6,3 dnia odpowiednio w grupach (p=0,22).

Średni czas przeżycia (1400 dni) i koszt leczenia chorych (22 000 $) po 4 latach obserwacji był porównywalny w grupach.

Wnioski

Implantacja stentu ENDEAVOR wiąże się z istotnym zmniejszeniem liczby ponownych rewaskularyzacji w okresie 4 lat, bez różnic w liczbie zgonów, zawałów, czasu przeżycia i kosztów leczenia w porównaniu ze stentem metalowym.