Modyfikacja stylu życia obejmująca redukcję masy ciała, zwiększenie aktywności fizycznej, ograniczenie spożycia sodu i umiarkowaną konsumpcję alkoholu jest zalecaną inicjującą strategią postępowania w celu obniżenia ciśnienia tętniczego. W badaniach klinicznych wykazano skuteczność diety DASH w obniżeniu ciśnienia tętniczego. Również codzienny, dozowany wysiłek fizyczny prowadzi do obniżenia ciśnienia tętniczego. Brak jest badań oceniających jednoczesne stosowanie diety DASH z zwiększonym wysiłkiem fizycznym u chorych z podwyższonym ciśnieniem tętniczym.

 

Ocena skuteczności diety DASH i wysiłku fizycznego w zmniejszeniu masy ciała i obniżaniu ciśnienia tętniczego u chorych z nadwagą i podwyższonym ciśnieniem tętniczym.

Grupę badaną stanowiło 144 zdrowych uczestników, w wieku ≥ 35 lat, z nadwagą (BMI 25 – 40 kg/m²), nieznacznie podwyższonymi wartościami ciśnienia tętniczego (SBP 130 do 159 mmHg lub DBP 85 do 99 mmHg w oparciu o 4 badania) i prowadzących „siedzący tryb życia”.

Randomizacja do grupy w której stosowano tylko dietę DASH z programem szkoleniowym uczącym prawidłowych zachowań żywieniowych oraz nadzorowanym wysiłkiem fizycznym (n=49), do grupy w której stosowano tylko dietę DASH (n=46) lub do grupy leczonej typowo (n=49). Program szkoleniowy oparty był na cotygodniowych sesjach na których uczono zachowań prozdrowotnych. Nadzorowany wysiłek fizyczny 3 razy w tygodniu. Badanie trwało 16 tygodni.

Pierwszorzędowy punkt końcowy: spoczynkowa wartość ciśnienia tętniczego.

Drugorzędowy punkt końcowy: ciśnienie tętnicze w pomiarach ambulatoryjnych, sztywność naczyń oceniana na podstawie wykresu fali tętna (pulse wave velocity), funkcja śródbłonka oceniana wielkością przepływu w tętnicy ramiennej i masa lewej komory oceniana w badaniu echokardiograficznym.

Średni wiek badanych wynosił 52 lata, 3% badanych stanowili mężczyźni. Średni BMI – 33,1 kg/m², średnia wartość BP – 138/86 mmHg. Hiperlipidemię stwierdzono u 29% badanych. Palacze – 7% badanych.

Średnie dzienne spożycie kalorii wyniosło w grupie diety DASH oraz wykonującej nadzorowany wysiłek – 1648 kcal, w grupie samej diety DASH – 1962 kcal i w grupie kontrolnej 2095 kcal. Zaobserwowano istotny statystycznie spadek masy ciała (o 8,7 kg) w grupie stosującej dietę i wykonującej nadzorowany wysiłek fizyczny zarówno w porównaniu z grupą stosująca samą dietę (spadek o 0,3 kg, p<0,001) jak i z grupą kontrolną (wzrost o 0,9 kg, p<0,001). Szczytowe zużycie tlenu (peak VO₂) jak i czas trwania próby wysiłkowej był istotnie statystycznie lepsze w porównaniu z pozostałymi grupami (p <0,001 dla obu pomiarów).

Pierwszorzędowy punkt końcowy: spoczynkowe skurczowe ciśnienie tętnicze uległo obniżeniu w grupie stosującej dietę oraz wykonującej nadzorowany wysiłek fizyczny o 16,1 mmHg, w grupie stosującej tylko dietę o 11,2 mmHg (p=0,023) i w grupie kontrolnej o 3,4 mmHg (p<0,001). Podobne wyniki uzyskano w przypadku rozkurczowego ciśnienia tętniczego, ze spadkiem wartości ciśnienia o 9,9, 7,5 i 3,8 mmHg odpowiednio w grupach (p=0,48 v. tylko dieta, p<0,001 v. kontrola).

Drugorzędowy punkt końcowy: obniżenie wartości ciśnienia tętniczego skurczowego jak i rozkurczowego ocenianego w warunkach ambulatoryjnych było podobne do uzyskanych w pomiarach spoczynkowych. W pomiarze całodobowym wartości BP uległy obniżeniu o 10,2/5,4 mmHg w grupie stosującej dietę oraz wykonującej nadzorowany wysiłek fizyczny, o 5,3/2,9 mmHg w grupie stosującej tylko dietę i o 0,2/0,003 mmHg w grupie kontrolnej.

Prędkość fali tętna była istotnie statystycznie mniejsza w grupie leczonej dietą z nadzorowanym wysiłkiem fizycznym zarówno w porównaniu z grupą stosującą tylko dietę (p=0,045), jak i grupą kontrolną (p=0,001). Nie wykazano różnic pomiędzy grupami w ocenie funkcji  śródbłonka. Wielkość przepływu była porównywalna pomiędzy grupami. Natomiast indeks masy lewej komory był najniższy w grupie leczonej dietą i nadzorowanym wysiłkiem fizycznym w porównaniu do grupy leczonej tylko dietą (p=0,26) jak i do grupy kontrolnej (p=0,02).

 

Stosowanie diety DASH u osób z nadwagą i podwyższonymi wartościami ciśnienia tętniczego powoduje jego istotne obniżenie. Wysiłek w powiązaniu z spadkiem masy ciała prowadzi do dalszego obniżenia ciśnienia tętniczego, z poprawą innych parametrów hemodynamicznych.