Wstęp. Badania UKPDS wykazały, że funkcja komórek trzustkowych β ulega pogorszeniu wraz z czasem u chorych z cukrzyca typu 2, bez względu na modyfikację stylu życia i stosowane leczenie farmakologiczne. Badania kliniczne wskazują, że u chorych z noworozpoznaną cukrzycą krótkotrwałe intensywne leczenie insuliną z uzyskaniem docelowych wartości glikemii poprawia funkcję komórek β często prowadząc do remisji cukrzycy. Nie wiadomo czy uzyskany efekt zależy tylko od włączenia do leczeni insuliny czy też jest to efekt zniesienia glukotoksyczności poprzez uzyskanie kontroli glikemii. Intensywne leczenie insuliną można prowadzić poprzez stosowanie kilku dawek insuliny dziennie, lub poprzez ciągły podskórny wlew insuliny za pomocą pompy. Również i w tym przypadku nie wiadomo który z sposobów leczenia jest skuteczniejszy.
Cel badania. Porównanie skuteczności krótkotrwałego intensywnego leczenia insuliną w porównaniu do leczenia lekami doustnymi w częstości remisji cukrzycy, z określeniem funkcji komórek β u chorych z noworozpoznaną cukrzycą.

Grupę badaną stanowiło 352 chorych w wieku 25 do 70 lat, z cukrzycą typu 2 rozpoznaną według kryteriów WHO, uprzednio nie leczeni lekami hipoglikemizującymi, z poziomem glukozy na czczo pomiędzy 7,0 a 16,7 mmol/l.

Randomizacja do trzech grup badania, do grupy leczonej ciągłym podskórnym podawaniem insuliny w pompie (n=133 chorych), do grupy otrzymujących insulinę w kilku dawkach dziennie (n=118 chorych) i do grupy leczonej lekami doustnymi (n=101 chorych). Chorzy z dwóch pierwszych grup otrzymywali insulinę Novolin R przed posiłkami i Novolin N na noc. Początkowa dawka insuliny 0,4-0,5 IU/kg. W grupie w której stosowano insulinę w pompie podawano ją w ilości 50% w bolusie, pozostałą część we wlewie, a w grupie otrzymującej insulinę w kilku dawkach, insulinę podawano w ilości 30%-20%-20%-30%. W grupie leczonej doustnie u chorych z BMI pomiędzy 20-25 kg/m² stosowano glikliazyd 80 mg 2 razy dziennie, zwiększając dawkę do maksymalnej 160 mg dziennie celem uzyskania wartości docelowych. W grupie chorych z BMI pomiędzy 25-35 kg/m² stosowano metforminę w dawce 0,5 g dwa razy dziennie, zwiększając dawkę do maksymalnej 2,0 g dziennie. Oba leki stosowano u chorych u których nie uzyskano wartości docelowych glikemii lub u chorych z poposiłkowy wartością glikemii ≥11,0 mmol/l. Jako wartości docelowe przyjęto poziomy glikemii na czczo <6,1 mmol/l i glikemii po 2 godz. po posiłku <8,0 mmol/l. Leczenie kontynuowano przez 2 tyg. po uzyskaniu wartości docelowych glikemii. U chorych wyliczano podstawową funkcję komórek β (homeostasis model assessment basal, HOMA B) jak i insulinooporność (homeostasis model assessment of insulin resistance, HOMA-IR), oraz wskaźnik proinsuliny (proinsulin, PI) do imunoreaktywności insuliny (immunoreactive insulin, IRI) (ratio PI/IRI).
Po okresie 2 tyg. przerywano leczenia zalecając dietę i większą aktywność fizyczną, z co tygodniowym pomiarem glikemii przez pierwsze 3 mies., a następnie pomiary co 3 mies. do roku. U chorych z utrzymującymi się podwyższonymi wartościami glikemii stosowano leki doustne lub insulinę.
Pierwszorzędowy punkt końcowy: liczba chorych z remisją cukrzycy po roku obserwacji.
Drugorzędowy punkt końcowy: ocena funkcji komórek β w zależności od stosowanego leczenia.

Średni wiek chorych wyniósł 51 lat, mężczyźni stanowili 52% badanych. Średni BMI – 25 kg/m².
Docelowe wartości glikemii osiągnęło 92,1% chorych w ciągu 7,9 dni. W grupie leczonej insuliną większy odsetek chorych i w krótszym czasie osiągnął wartości docelowe glikemii. W grupie leczonej podawaniem insuliny przez pompę docelowe wartości osiągnęło u 97,1% chorych w okresie 4,0 dni, w grupie otrzymującej insulinę w kilku dawkach u 95,2% chorych w czasie 5,6 dni, w porównaniu do 83,5% chorych którzy na lekach doustnych osiągnęli zakładane poziomy glikemii w ciągu 9,3 dni (p<0,0001 vs leczenie ciągłe, p=0,01 vs leczenie frakcjonowane insuliną). Średnie maksymalne dawki insuliny wyniosły 0,68 IU/kg w grupie leczonej wlewem insuliny i 0,74 IU/kg w grupie leczonej kilkoma dawkami. W grupie leczonej doustnie średnio stosowano 160 mg gliklazydu i 1,5 g metforminy (25 chorych stosowało tylko gliklazyd i 27 tylko metforminę).
Pierwszorzędowy punkt końcowy: remisję cukrzycy stwierdzono u 148 chorych (42,0%) w całej badanej grupie. W grupie leczonej wlewem insuliny remisję cukrzycy w ciągu roku obserwowano u 68 chorych (51,1%), w grupie leczonej kilkoma dawkami insuliny u 53 chorych (44,9%) i w grupie leczonej lekami doustnymi u 27 chorych (26,7%). Remisją była istotnie statystycznie częstsza w grupach leczonych insuliną w porównaniu do grupy leczonej lekami doustnymi (p=0,0012). Ryzyko nawrotu cukrzycy zostało obniżone o 44% w grupie leczonej wlewem insuliny (RR 0,56; 95%CI 0,40-0,78; p=0,001) i o 31% w grupie leczonej kilkoma dawkami insuliny (RR 0,69; 95%CI 0,50-0,97; p=0,032) w porównaniu do leczenia lekami doustnymi. W grupie w której uzyskano remisję wyjściowo niższy był BMI (p<0,0001), niższy poziom glukozy na czczo (p<0,0001), i niższe stężenie hemoglobiny glikolizowanej (p=0,029) jak i szybkiej osiągnięto wartości docelowe glikemii (p=0,048).
Drugorzędowy punkt końcowy: w ocenie funkcji komórek β obserwowano istotny statystycznie wzrost HOMA B we wszystkich grupach w porównaniu do wartości wyjściowych (p<0,0001), ze spadkiem HOMA-IR (p<0,0001) i wskaźnika PI/IRI (p<0,0001), bez różnic pomiędzy grupami.

Wnioski. Wczesne inwazyjne leczenie insuliną u chorych z noworozpoznaną cukrzycą typu 2 ma korzystny efekt kliniczny z utrzymaniem funkcji komórek β i przedłużeniem remisji cukrzycy w porównaniu do leczenia lekami doustnymi.