Niewydolność serca pozostaje ważnym problemem zdrowotnym, zarówno z powodu zwiększającej się liczby chorych, częstych powikłań podczas leczenia i wysokiej śmiertelności, jak również obniżenia jakości życia. Obniżona jakość życia chorych jest powiązana z częstością leczenia szpitalnego. Częstymi przyczynami pogorszenia stanu zdrowia jest niewłaściwa dieta, brak współpracy chorych, nieprawidłowa opieka nad chorymi oraz opóźniona reakcja na pojawiające się objawy progresji niewydolności serca. Różne programy interwencji oparte na regularnych wizytach zespołów multidiscyplinarych opiekujących się chorymi z niewydolnością serca wskazują na zmniejszenie liczby hospitalizacji i kosztów leczenia. Nie wiadomo jednak jaka powinna być częstość wizyt ani czas ich trwania. Brak  jest również danych dotyczących odległych wyników takiego postępowania.

 

Wieloletnia ocena skuteczności programu, w którym przeszkolony personel pielęgniarski telefonicznie nadzorował chorych z niewydolnością serca.

Grupę badaną stanowiło 1518 chorych leczonych przez kardiologów w miejscu zamieszkania. Chorzy byli stabilni w ocenie ambulatoryjnej tj. nieleczeni szpitalnie w ostatnich 2 miesiącach, niewymagający kontroli częściej niż raz w miesiącu, bez modyfikacji leczenia w ostatnich 2 miesiącach.

Randomizacja do grupy nadzorowanej telefonicznie przez przeszkolony personel pielęgniarski (n=760) lub do grupy, która pozostawała pod typową opieką kardiologiczną w miejscu zamieszkania (n=758). Interwencje u chorych dotyczyły pięciu głównych kwestii: ocena diety i leków, monitorowanie objawów niewydolności serca (głównie duszności i osłabienia), kontrola bilansu płynów (codzienna waga i obrzęki) oraz aktywność fizyczna. Przeszkolony średni personel monitorował powyższe dane przez telefon. W zależności od objawów, pielęgniarki, po konsultacji z kardiologiem, zalecały zmiany dawek leków, głównie moczopędnych.

Punkt końcowy: zgony lub leczenie szpitalne z powodu pogorszenia niewydolności serca po roku i 3 latach obserwacji.

Średni wiek chorych wynosił 65 lat, 71% badanych stanowili mężczyźni. Nadciśnienie tętnicze stwierdzono u 59% chorych, przebytą dusznicę lub zawał serca u 44%, cukrzycę u 21%. Średnia wartość SBP – 124 mmHg, EF >40% u 20% chorych, EF <40% u 80% chorych.

W III lub IV klasie NYHA niewydolności serca było 49% chorych. Rytm zatokowy stwierdzono u 72% badanych. Digoksyną leczono 47% chorych, diuretynami – 83%, inhibitorami enzymu konwertującego – 80%, antagonistami receptora angiontensynowego – 13%, beta-adrenolitykami – 62%.

Punkt końcowy: po roku punkt końcowy wystąpił u 200 chorych (26,3%) w grupie nadzorowanej i u 235 chorych (31%) w grupie kontrolnej (RR 0,81; 95% CI 0,69–0,96; p=0,013). Główna różnica dotyczyła liczby przyjęć do szpitala, w grupie nadzorowanej redukcja przyjęć wyniosła 27% (RR 0,73; 95% CI 0,60–0,90; p=0,002), bez różnic w liczbie zgonów (RR 0,94, p=0,586). Na zakończenie badania w grupie nadzorowanej więcej chorych otrzymywało beta-adrenolityki (59,2% v. 51,6%, p=0,003), spironolakton (27,2% v. 22,6%, p=0,03), digoksynę (33,4% v. 28,6%, p=0,04) oraz furosemid (77,23% v. 70,5%, p=0,007). W ocenie kwestionariuszowej (Minnesota Living with Heart Failure Questionnaire), większą poprawę zaobserwowano w grupie nadzorowanej w całościowej ocenie chorego (p=0,001), w aktywności fizycznej (p=0,007) i zaburzeniach emocjonalnych (p=0,002). W obu grupach chorzy zgłaszali się na wizytę lekarską średnio 4 razy w ciągu roku.

Po 3 latach punkt pierwotny wystąpił u 423 chorych (55,7%) w grupie nadzorowanej i u 436 chorych (57,3%) w grupie kontrolnej (RR 0,88; 95% CI 0,77–1,00; p=0,05). Główna różnica dotyczyła liczby przyjęć do szpitala: w grupie nadzorowanej leczono szpitalnie 217 chorych (26,5%), w porównaniu z 266 chorymi (35,1%) z grupy kontrolnej (RR 0,72; 95% CI 0,60–0,87; p=0,0004), bez różnic w liczbie zgonów (zmarło 42,9% v. 40,6% chorych, p=0,73).

Na zakończenie obserwacji pogorszenie stwierdzono u 8% chorych, bez zmian pozostało 64%, a poprawę stwierdzono u 28% chorych w grupie nadzorowanej; w grupie kontrolnej odpowiednio 39%, 39% i 22% chorych (p<0,0001)

 

Korzyści osiągnięte w leczeniu chorych w ciągu roku w grupie nadzorowanej przez przeszkolony personel pielęgniarski utrzymywały się w dalszym ciągu po 3 latach. Efekt ten może wynikać z edukacji chorych w zakresie zmiany zachowań i nawyków.