U chorych z zatrzymaniem serca warunkach pozaszpitalnych wczesne rozpoczęcie resuscytacji przez osobę postronną zwiększa szansę przeżycia i zdecydowanie zmniejsza ryzyko poważnych uszkodzeń neurologicznych. W typowym postępowaniu zaleca się masaż pośredni serca przerywany wykonywaniem sztucznych oddechów. Jednak dla przypadkowych świadków wydarzenia, resuscytacja ograniczona tylko do masażu pośredniego serca jest łatwiej akceptowalną metodą postępowania. W badaniach na zwierzętach wykazano, że w przypadku zatrzymania serca z przyczyn sercowych, sam masaż serca zwiększa szanse przeżycia. Natomiast w przypadkach nagłego zatrzymania serca z przyczyn oddechowych, korzystniejsza jest kombinacja masażu i sztucznego oddychania. U ludzi zatrzymanie pracy serca następuje na ogół z przyczyn sercowych, chociaż oba mechanizmy, sercowy i oddechowy, uzupełniają się.

 

Ocena skuteczności resuscytacji ograniczonej do ciągłego, pośredniego masażu serca i jej porównanie z wynikami osiągniętymi po zastosowaniu resuscytacji konwencjonalnej.

Grupę badaną stanowiło 1941 chorych w wieku ≥18 lat, u których doszło do zatrzymania serca w warunkach pozaszpitalnych, z wyłączeniem przypadków zatrzymania serca w przebiegu urazu, utonięcia lub uduszenia, przypadków niekwalifikujących się do resuscytacji lub chorych, u których rozpoczęto resuscytację przed zgłoszeniem do ośrodka medycyny ratunkowej.

Randomizacja do grupy, w której wykonywano tylko masaż serca (n=981) lub do grupy, w której wykonywano masaż serca i sztuczne oddychanie (n=960). Po zgłoszeniu przypadku nagłego zatrzymania serca do ośrodka medycyny ratunkowej, dyspozytor udzielał informacji o sposobie resuscytacji chorego. W przypadku samego masażu serca zalecano 50 ucisków klatki piersiowej z krótką przerwą przed następnym cyklem. W przypadku masażu serca i sztucznego oddychania, zalecano wykonywanie dwóch oddechów po 15 uciśnięciach klatki piersiowej.

Pierwszorzędowy punkt końcowy: liczba chorych opuszczających szpital.

Drugorzędowy punkt końcowy: spontaniczny powrót krążenia na zakończenie działań zespołu ratunkowego, liczba chorych w dobrym stanie neurologicznym przy wypisie ze szpitala.

Średni wiek chorych wynosił 64 lata, 66% badanych stanowili mężczyźni. Zatrzymanie serca z przyczyn: sercowych – w 72% przypadków, oddechowych w 7%, przedawkowania leków w 7%, neurologicznych w 2% i innych w 12%. Zatrzymanie serca w obecności świadków – w 44% przypadków. W warunkach domowych nagłe zatrzymanie serca stwierdzono w 87% przypadków, w miejscach publicznych w 9,5%, w domach starców w 3,5%. Średni czas do przybycia zespołu ratunkowego wynosił 6,5 minuty, czas do rozpoczęcia specjalistycznych zabiegów resuscytacyjnych – 10 minut. W jednej trzeciej przypadków stwierdzono rytm serca wymagający defibrylacji. Końcowy stan neurologiczny oceniono u 1286 chorych.

Pierwszorzędowy punkt końcowy: szpital opuściło 12,5% chorych z grupy, w której wykonywano tylko masaż serca i 11,0% chorych z grupy, w której wykonywano masaż serca i sztuczne oddychanie (p=0,31).

Drugorzędowy punkt końcowy: powrót rytmu serca stwierdzono u 34,8% chorych w grupie, w której wykonywano tylko masaż serca i u 31,4% chorych w grupie, w której wykonywano masaż serca i sztuczne oddychanie (p=0,12). W dobrym stanie neurologicznym opuściło szpital 14,4% v. 11,5% chorych odpowiednio w grupach (p=0,13).

W podgrupie chorych z zatrzymaniem serca z przyczyn sercowych, spontaniczny powrót krążenia stwierdzono u 38,5% v. 31,3% chorych odpowiednio w grupach (p=0,005), a szpital opuściło 15,5% v. 12,3% chorych (p=0,09), w tym w zadawalającym stanie neurologicznym 18,9% v. 13,5% chorych (p=0,03).

Podobnie w podgrupie chorych z rytmem serca wymagającym defibrylacji, spontaniczny powrót krążenia stwierdzono u 58,7% v. 50,3% chorych odpowiednio w grupach (p=0,04), a szpital opuściło 31,9% v. 25,7% chorych (p=0,09), w tym w zadawalającym stanie neurologicznym 32,9% v. 25,7% chorych (p=0,09).

 

Resuscytacja ograniczona tylko do masażu serca nie poprawia wyników leczenia chorych z nagłym zatrzymaniem pracy serca w warunkach pozaszpitalnych, chociaż w podgrupach badania obserwuje się korzystny trend. Przypadkowych świadków zatrzymania serca należy więc zachęcać do stosowania strategii samego masażu serca jako metody resuscytacyjnej.