Wstęp. Zespół tachykardii-bradykardii w przebiegu choroby węzła zatokowego jest wskazaniem do wszczepienia układu stymulującego i leczenia farmakologicznego (leczenie hybrydowe). Nawracające okresy szybkich rytmów nadkomorowych leczy się farmakologiczne celem zwolnienia czynności komór lub przywrócenia rytmu zatokowego. W leczeniu stosuje się BB, głównie celem prewencji nawrotu migotania przedsionków (atrial fibrillation, AF). BB wydłużając czas potencjału czynnościowego i okres refrakcji miocyta przedsionka prowadzą do „remodelingu farmakologicznego” ze zmniejszeniem ryzyka nawrotu AF. Działanie sotalolu, chętnie stosowanego leku antyarytmicznego klasy II i III, związane jest głównie z wielkością dawki, ale przy dłuższym stosowaniu obserwuje się działanie proarytmiczne.
Cel badania. Porównanie sotalolu z BB (atenololem lub metoprololem) w prewencji tachyarytmii nadkomorowych u chorych z implantowanym układem stymulującym z powodu choroby węzła zatokowego przebiegającej z zespołami tachy-bardykardii.

Grupę badaną stanowiło 135 chorych z co najmniej 3 epizodami tachyarytmii nadkomorowej w ciągu ostatniego roku (co najmniej jeden epizod trwający > 10 min, jeden epizod udokumentowany badaniem EKG i jeden epizod w ciągu ostatnich 3 mies.), dobrze tolerujących przewlekłe leczenie antyarytmiczne. Do badania nie włączono chorych z dużym lewym przedsionkiem (≥ 50 mm), wymagający kardiowersji lub wszczepienia kardiowertera – defibrylatora.

U wszystkich chorych włączonych do badania wszczepiono dwukomorowy stymulator AT 500, z adaptowalną czynnością komór (DDDR) i programem antytachyarytmicznym przedsionkowym. Randomizacja po implantacji układu stymulującego i po miesięcznym okresie odstawienia leków do grupy otrzymującej 160 mg sotalolu dziennie (optymalna zalecana 240 mg dziennie) (n=69 chorych), lub do grupy otrzymującej 100 mg metoprololu lub 50 mg atenolol dziennie (n=66 chorych). Kontrolne badania co 3 mies.
Pierwszorzędowy punkt końcowy: liczba chorych wymagająca kardiowersji lub hospitalizacji z przyczyn sercowo-naczyniowych w ciągu roku obserwacji.
Drugorzędowy punkt końcowy: utrzymujące się AF po 12 mies. leczenia, przerwanie leczenia z powodu wystawienia objawów ubocznych lub z powodu braku skuteczności, liczba kardiowersji i pobytów szpitalnych z przyczyn sercowo-naczyniowych w obserwowanym okresie w porównaniu z rokiem przed włączeniem do badania.

Średni wiek chorych wyniósł 73 lat, mężczyźni stanowili 49% badanych. Nadciśnienie tętnicze stwierdzono u 53% chorych, dusznicę bolesną u 16%, przebyty zawał u 7,5%, niewydolność serca u 1,5%. Średnia wartość EF – 56%. Blok przedsionkowo-komorowy stwierdzono u 30% chorych, blok wiązek u 15,5%. Zespół tachykardia-bradykardia był wskazaniem do wszczepienia stymulatora u 86% chorych, bradykardia polekowa u 14%. Średnia dawka stosowanych leków wynosiła 167 mg dla sotalolu, 62 mg dla atenolol i 104 mg dla metoprololu.
Pierwszorzędowy punkt końcowy: wystąpił u 24 chorych (34,8%) w grupie leczonej sotalolem i u 17 chorych (25,8%) w grupie leczonej BB. W grupie leczonej BB obserwowano trend nieistotny statystycznie w kierunku mniejszej liczby kardiowersji i hospitalizacji z przyczyn sercowo-naczyniowych.
Drugorzędowy punkt końcowy: liczba chorych z nawracającymi tachyarytmiami nadkomorowymi była porównywalna w grupach (29% chorych) jak i liczba chorych bez nawrotu AF (95 vs 98% chorych). Nietolerancje leku i brak skuteczności leczenia częściej obserwowano w grupie otrzymującej sotalol u 15,9% chorych w porównaniu z 3,0% chorych w grupie leczonej BB (p = 0,016). Zarówno w grupie leczonej sotalolem jak i BB liczba kardiowersji i hospitalizacji z przyczyn sercowo-naczyniowych była istotnie statystycznie niższa (p < 0,0001 dla wszystkich parametrów) po włączeniu leczenia w porównaniu z rocznym okresem przed leczeniem.

Wnioski. Leczenie metoprololem lub atenololem jest skuteczną metodą postępowania w prewencji tachyarytmii nadkomorowych u z implantowanym stymulatorem z adaptowalną czynnością komór i programem antytachyarytmicznym przedsionkowym.