Wstęp. Zgodnie z obecnymi zaleceniami w rehabilitacji kardiologicznej w której trening wysiłkowy jest najważniejszym elementem, równie ważnymi działaniami jest edukacja chorego, wsparcie psychologiczne i leczenie czynników ryzyka z ocena kliniczną procesu rehabilitacji. Do grupy chorych wymagających rehabilitacji kardiologicznej w chwili obecnej obok chorych z chorobą wieńcową zalicza się chorych z zastoinową niewydolnością serca i chorych wysokiego ryzyka rozwoju choroby wieńcowej. W chwili obecnej bark badań randomizowanych oceniających rehabilitację u chorych po przebytym leczeniu inwazyjnym, a następnie intensywnie leczonych farmakologicznie po przebytych incydentach wieńcowych.
Cel badania. Ocena rehabilitacji kardiologicznej przebiegającej w warunkach szpitalnych z ocena wyników klinicznych leczenia w porównaniu do typowego postępowania.

Grupę badaną stanowiło 770 chorych przyjętych do szpitala z powodu choroby wieńcowej, zastoinowej niewydolności serca lub mających 3 lub więcej czynniki ryzyka rozwoju choroby wieńcowej (SBP >140 mm Hg, stężenie Ch >4,5 mmol/l, BMI >25 kg/m², aktywność fizyczna ≤4 godz. w tyg., cukrzyca, płeć męska lub obciążony wywiad rodziny w kierunku choroby wieńcowej).

Randomizacja do grupy rehabilitacji kardiologicznej (n=380 chorych) lub do grupy leczonej typowo (n=390 chorych). W grupie chorych rehabilitowanych w ramach 6 tyg. programu chorzy byli edukowani, uczestniczyli w 12 sesjach z wykonywaniem ćwiczeń fizycznych, uczono zasad przygotowani diety, pomagano w przerywaniu palenia, wspomagano psychologicznie, leczono czynniki ryzyka i dokonywano ocen klinicznych stanu chorych. Badania kontrolne w grupie rehabilitowanej po 3, 6 i 12 mies. W grupie leczonej typowo chorzy po opuszczeniu szpitala byli leczeni i pozostawali pod opieka lekarza rodzinnego. Badanie kontrolne po 12 mies.
Pierwszorzędowy punkt końcowy: złożony, zgon, zawał i ponowne przyjęcie do szpitala z powodu choroby serca, które to dane uzyskiwano z centralnych rejestrów medycznych.
Drugorzędowy punkt końcowy: zmiany w innych parametrach klinicznych, laboratoryjnych i w stanie chorych.

Średni wiek chorych wyniósł 66 lat, mężczyźni stanowili 63% badanych. Przebyty zawał stwierdzono u 42%, przebyte PCI u 28%, przebyte CABG u 18%, cukrzycę u 20%. Palacze – 30% badanych. Średni BMI – 30 kg/m². U rehabilitowanych kardiologicznie chorych chorobę wieńcową rozpoznano u 58%, zastoinową niewydolność serca u 12%, a grupa chorych z czynnikami ryzyka stanowiła 30%. Niską aktywność fizyczną zgłaszało 52% chorych, SBP ≥140 mm Hg miało 31%, DBP ≥90 mm Hg miało 14%, stężenie Ch >4,5 mmol/l – 63%, LDL >2,6 mmol/l – 62%, TG >2,0 mmol/l – 24%, BMI >25 kg/m2 – 72%. Średnia liczba czynników ryzyka 3,5.
Po roku chorzy z grupy rehabilitowanej częściej zgłaszali się do lekarza (p<0,01), natomiast chorzy z grupy leczonej typowo częściej korzystali z wizyt pielęgniarskich (p<0,01). W grupie rehabilitowanej chorzy częściej korzystali z pomocy terapeutów w wykonywaniu wysiłków fizycznych (p<0,01), więcej chorych zrezygnowało z palenia (p<0,01) i przestrzegało zaleceń dietetycznych (p<0,01).
Pierwszorzędowy punkt końcowy: wystąpił z jednakową częstością w grupach u 30,5% chorych. Również poszczególne składowe punktu pierwotnego wystąpiły u podobnej liczby chorych, zmarło 14 chorych w grupie rehabilitowanej i 15 chorych w grupie leczonej typowo, zawał serca u 8 vs 13 chorych, a ponowne przyjęcie do szpitala u 108 vs 111 chorych odpowiednio w grupach.
Drugorzędowy punkt końcowy: w grupie rehabilitowanej 55% chorych a w grupie leczonej typowo 56% chorych było co najmniej raz leczona szpitalnie, z tego 70% vs 75% chorych była przyjęta do szpitala ze wskazań nagłych. Zarówno średni czas pobytu (p=0,04) jak i łączny czas pobytu (p=0,04) był krótszy w grupie chorych którzy przebyli rehabilitację kardiologiczna. Po roku średnia liczba czynników ryzyka była niższa w grupie rehabilitowanej – 4,1 w porównaniu do 4,5 w grupie leczonej typowo (p=0,01). W grupie rehabilitowanej więcej chorych miało prawidłowe wartości ciśnienia tętniczego (p=0,003) wykazywali większą aktywność fizyczną (p=0,01) i stosowali częściej dietę zgodna z zaleceniami (p=0,01). Ocena jakości życia w testach kwestionariuszowych jak i ocena stanu psychicznego była porównywalna pomiędzy grupami.

Wnioski. Po roku obserwacji w grupie chorych rehabilitowanych kardiologicznie nie zmniejszyła się liczba zdarzeń niepożądanych , chociaż stwierdzono istotna statystycznie redukcję modyfikowanych czynników ryzyka rozwoju choroby wieńcowej.