Wstęp. Niewydolność serca jest jednym z głównych problemów zdrowotnych społeczeństw uprzemysłowionych. Programy lecznicze obejmujące leczenie chorych po leczeniu szpitalnym, wskazują na redukcję liczby zgonów i zmniejszenie liczby ponownych hospitalizacji, poprawę jakości życia i zmniejszenie kosztów leczenia. Chociaż część czynników jest identyfikowane jako istotne w programach leczniczych, nie wiadomo które elementy programów i jak intensywny musi być program aby był efektywny.
Cel badania. Ocena programu leczniczego opartego na opiece pielęgniarskiej, z dwom poziomami intensywności opieki nad chorymi z przewlekłą niewydolnością serca.

Grupę badaną stanowiło 1023 chorych w wieku ≥18 lat, z przewlekła niewydolnością serca w klasie II-IV NYHA, zarówno z obniżoną jak i zachowaną funkcją lewej komory. Chorzy leczeni szpitalnie, stabilni na stałym leczeniu farmakologicznym przy wypisywaniu ze szpitala.

Randomizacja do grupy leczonej typowo (n=339 chorych), do grupy nadzorowanej przez pielęgniarki (n=340 chorych) lub do grupy z intensywnym nadzorem pielęgniarskim (n=344 chorych). Wszyscy chorzy byli oceniani przez kardiologa nie później niż 2 mies. po opuszczeniu szpitala i następnie co 6 mies. W grupie chorych nadzorowanej przez pielęgniarki, chorzy byli edukowania odnośnie choroby, sposobów zachowywania się i informowania pielęgniarek o stanie zdrowia. W grupie z intensywnym nadzorem dodatkowo pielęgniarki wykonywały 2 wizyty domowe. W czasie dwóch dodatkowych wizyty chorzy byli instruowani przez fizjoterapeutę, dietetyka i pracownika socjalnego odnośnie swojej choroby. Chorzy w grupach nadzorowanych przez pielęgniarki otrzymywali instrukcje postępowania w stanach zagrożenia życia.
Pierwszorzędowy punkt końcowy: zgony i ponowne leczenie szpitalne w czasie 18 mies.
Drugorzędowy punkt końcowy: składowe punktu pierwotnego.

Średni wiek chorych wyniósł 71 lat, mężczyźni stanowili 62% badanych. Nadciśnienie tętnicze stwierdzono u 43% chorych, przebyty zawał u 43%, cukrzycę u 28%, udar u 10%, migotanie przedsionków u 36%, przewlekła obturacyjna choroba płuc u 27%. Średni BMI – 27 kg/m2, średnia wartość BP – 118/68 mm Hg. Średnia wartość EF – 34%. Klirens kreatyniny 55 ml/min/1.73 m2. W klasie II NYHA było 50% chorych, w III – 46% i w IV – 4%.
Pacjenci średnio 4 razy byli badani przez kardiologa przez cały okres trwania badania. W grupie nadzorowanej przez pielęgniarki, średni czas poświęcony chorym wyniósł 20 godz. na chorego, w grupie intensywnego nadzoru 40 godz. na chorego.
Pierwszorzędowy punkt końcowy: stwierdzono u 141 chorych (42%) w grupie kontrolnej, u 138 chorych (41%) w grupie nadzorowanej przez pielęgniarki (HR 0,96; 95%CI 0,76-1,21; p=0,73) i u 132 chorych (38%) w grupie z intensywnym nadzorem (HR 0,93; 95%CI 0,73-1,17; p=0,53).
Drugorzędowy punkt końcowy: w czasie 18 mies. zmarło 99 chorych (29%) w grupie kontrolnej, 90 chorych (27%) w grupie nadzorowanej przez pielęgniarki (HR 0,88; 95%CI 0,66-1,18; p=0,39) i 83 chorych (24%) w grupie z intensywnym nadzorem (HR 0,81; 95%CI 0,60-1,08; p=0,15). Również porównanie grupy kontrolnej z dwoma pozostałymi grupami łącznie nie redukowało istotnie statystycznie ryzyka zgonu (HR 0,85; 95%CI 0,66-1,08; p=0,18).
Ponowna hospitalizacja 181 chorych (53%) w grupie kontrolnej, 192 chorych (57%) w grupie nadzorowanej przez pielęgniarki i 194 chorych (56%) w grupie z intensywnym nadzorem. Z powodu pogorszenia wydolności serca leczono szpitalnie 84(25%) vs 84(25%) vs 92(27%) chorych odpowiednio w grupach. Średni czas pobytu był dłuższy w grupie kontrolnej i wyniósł 12 dni, w porównaniu do 8 dni w grupie nadzorowanej przez pielęgniarki (p=0,1 vs grupa kontrolna) i do 9,5 dni w grupie z intensywnym nadzorem (p=0,29 vs grupa kontrolna).

Wnioski. Umiarkowany i intensywny nadzór pielęgniarski nad chorymi leczonymi z powodu niewydolności serca nie zmniejsza ryzyka zgonu lub ponownej hospitalizacji w porównaniu do grupy leczonej standardowo.