U chorych z implantowanym układem resynchornizującym (cardiac resynchronization therapy, CRT) stwierdza się wzrost wydolności fizycznej, maksymalnego zużycia tlenu (VO₂), parametrów hemodynamicznych i poprawę jakości życia. Również ostatnio wykazano zmniejszenie śmiertelności w tej grupie chorych. Korzystny efekt terapii wynika głównie z poprawy funkcji serca., z odwróceniem remodelingu, zmniejszeniem wielkości jamy lewej komory i wzrostem EF. Jednak 20-30% chorych nie odnosi korzyści z implantacji układu CRT, co może wynikać z nieprawidłowego położenia elektrod w układzie żylnym lub z bliskości uszkodzonego obszaru serca lub też z stymulacji przepony. Przyjmuje się również, ze pogorszenie może być związane z nieadekwatnym ukrwieniem mięśni szkieletowych, co prowadzi do aktywacji neurohormonalnej z obwodową wazokonstrykcją i dalszym pogorszeniem wydolności serca. Wprowadzenie treningu fizycznego powinno być korzystne u chorych z implantowanym układem resynchronizującym.

 

Ocena korzyści wynikających z wprowadzenia treningu fizycznego u chorych z implantowanym CRT.

Grupę badaną stanowiło 50 chorych z niewydolnością serca w III lub IV klasie NYHA, z implantowanym CRT. Wszyscy chorzy byli optymalnie leczeni farmakologicznie, stabilni hemodynamicznie w okresie ostatniego miesiąca. U wszystkich stwierdzono szerokość zespołów QRS > 120 ms i EF  < 35%.

Randomizacji do grupy z nadzorowanym wysiłkiem fizycznym (n = 25 chorych) lub do grupy leczonej standardowo (n = 25 chorych) dokonywano po 3 mies. od implantacji układu resynchronizującego. W grupie  nadzorowanym wysiłkiem uczestnicy badania zgłaszali się 3 razy w tyg. na ćwiczenia fizyczne. Zajęcia rozpoczynały się od 10 min chodu na bieżni, następnie 10 min jazdy na ergometrze i ponownie 10 min chodu na bieżni. W pierwszych 4 tyg. ćwiczeń wysiłek ograniczano do 80% maksymalnej częstość serca dla wieku, w następnych 4 tyg. do 85% i 90% w ostatnich 4 tyg. zajęć. U chorych oznaczano parametry hemodynamiczne w spoczynku i w czasie próby wysiłkowej na bieżni na początku i na zakończenie badania, wykonywano badanie echokardiograficzne, a siłę mięsni oznaczano za pomocą dynamometru.

Średni wiek chorych wyniósł 64 lat, mężczyźni stanowili 92% badanych. Rytm zatokowy stwierdzono u 66% chorych, migotanie przedsionków u 34%. Średnia szerokość zespołów QRS – 160,4 ms, szczytowe zużycie tlenu – 16,1 ml/kg/min, średnia wartość EF – 23,7%

Po 3 miesiącach od implantacji układu resynchronizującego obserwowano poprawę w klasie NYHA jak i w parametrach hemodynamicznych i jakości życia.

Po kolejnych 3 mies. czas trwania wysiłku uległ wydłużeniu z 581 do 752 sek. w grupie w której nadzorowano wysiłek fizyczny (p < 0,05), natomiast w grupie leczonej standardowo z 542 do 572 sek. (p < 0,05). Różnica pomiędzy grupami wynosząca 171 sek. była istotna statystycznie (p < 0,05). Również obserwowano poprawę w maksymalnym zużyciu tlenu w grupie w której nadzorowano wysiłek fizyczny (z 18,7 do 20,1 ml/kg/min, p < 0,05), bez zmian w grupie kontrolnej (18,1 i 18,1 ml/kg/min po 3 mies.) z istotną statystycznie różnicą pomiędzy grupami (1,37 ml/kg/min, p < 0,05). Podobne różnice odnotowano dla rzutu serca i jakości życia ocenianej kwestionariuszem MLWHF (Minnesota Living With Heart Failure).

Po 6 miesiącach stwierdzono zmniejszenie wymiaru końcowo rozkurczowego lewej komory w grupie z nadzorowanym wysiłkiem (z 6,64 do 6,40 cm, p = 0,164) ale różnica nie była istotna statystycznie, natomiast w grupie kontrolnej osiągnięta różnica w wielkości jamy lewej komory była istotna statystycznie (z 6,57 do 6,34 cm, p = 0,006). Z kolei EF wzrosła istotnie statystycznie w grupie w której nadzorowano wysiłek fizyczny (z 32,8 do 37,3%, p = 0,01), ale nie w grupie kontrolnej (z 32,6 do 35,0%, p = 0,132). Różnice pomiędzy grupami w wielkości końcoworozkurczowej jamy lewej komory jak i EF nie były istotne statystycznie.

W grupie chorych z nadzorowanym wysiłkiem fizycznym odnotowano wzrost siły mięśniowej, bez różnic w grupie kontrolnej, jednak bez istotnej statystycznie różnicy pomiędzy grupami.

 

Zaplanowany wysiłek fizyczny powoduje dalszy wzrost wydolności fizycznej, poprawę parametrów hemodynamicznych i jakość życia u chorych z implantowanym układem resynchronizującym.