D-dimer jest fragmentem cząsteczki fibryny uwalnianym do krążenia po przerwaniu wiązań krzyżowych fibryny w wyniku działania systemu fibrynolitycznego. Podwyższony stężenie D-dimeru występuje z reguły u chorych z żylnym zespołem zakrzepowo-zatorowym, dlatego wynik ujemny może być pomocny w wykluczeniu zatorowości płucnej. Na podstawie wyników przeprowadzonych rejestrów wykazano, że negatywny wynik badania na obecność D-dimerów pozwala wykluczyć rozpoznanie zatorowości płucnej w dwóch grupach: chorych z niskim klinicznym ryzykiem zatorowości płucnej oraz w grupie chorych z umiarkowanym i wysokim klinicznym ryzykiem zatorowości płucnej, niediagnostycznym wynikiem badania scyntygraficznego płuc, a także ujemnym wynikiem badania ultrasonograficznego żył kończyn dolnych. Te wyniki nie były, jak dotąd, zweryfikowane w badaniu prospektywnym, z randomizacją i wieloośrodkowym.

Cel badania
Określenie znaczenia diagnostycznego poziomu stężenia D-dimerów w rozpoznawaniu  zatorowości płucnej.

U wszystkich chorych oznaczano stężenie D-dimerów. Chorych z niskim ryzykiem zatorowości płucnej i niskim poziomem D-dimerów randomizowano do grupy, w której nie wykonywano dodatkowych badań i nie stosowano leczenia przeciwkrzepliwego (n = 187 chorych) lub do grupy, w której prowadzono dalszą diagnostykę, rozpoczynając od badania scyntygraficznego obrazującego perfuzję i wentylację płuc (n = 186 chorych). W przypadku niediagnostycznego wyniku scyntygrafii wykonywano badanie ultrasonograficzne żył kończyn dolnych, które powtarzano po 7 i 14 dniach. Leczenie przeciwkrzepliwe stosowano tylko w przypadku potwierdzenia zakrzepicy żylnej.

W grupie chorych z umiarkowanym i wysokim ryzykiem zatorowości płucnej diagnostykę rozpoczynano od badania scyntygraficznego płuc. Jeśli było prawidłowe, oznaczano stężenie D-dimerów. Chorych z negatywnym wynikiem badania randomizowano do grupy, w której nie wykonywano dodatkowych badań i nie stosowano leczenia przeciwkrzepliwego (n = 42 chorych) lub do grupy, w której prowadzono dalszą diagnostykę, wykonując seryjne badania USG żył kończyn dolnych (n = 42 chorych).

Średni wiek chorych wyniósł 57 lat, mężczyźni stanowili 35% badanych. Pacjenci ambulatoryjni stanowili połowę badanych. Choroba nowotworowa u 14% chorych, przebyte incydenty zatorowe żylne u 12%.

Powikłania zatorowe wystąpiły w okresie 6-miesięcznej obserwacji u 15,2% chorych włączonych do badania. Niskie ryzyko zatorowości płucnej i ujemny wynik D-dimeru stwierdzono u 50% chorych ambulatoryjnych i u 20% chorych leczonych szpitalnie z podejrzeniem zatorowości płucnej.

U chorych z niskim ryzykiem zatorowości płucnej randomizowanych do grupy niediagnozowanej i nieleczonej przeciwkrzepliwie nie występowały powikłania zatorowe w okresie 6-miesięcznej obserwacji.

U chorych umiarkowanego i wysokiego ryzyka, randomizowanych do grupy, w której po wykonaniu scyntygrafii płuc nie wykonywano dalszych badań, powikłanie zatorowe wystąpiło u jednego chorego, natomiast w grupie randomizowanej do dalszej diagnostyki nie wystąpiły powikłania zatorowe. Różnice pomiędzy grupami nie były znamienne statystycznie.

W grupie chorych z niskim ryzykiem zatorowości płucnej i niskim poziomem D-dimerów dalsza diagnostyka w kierunku zatorowości płucnej nie jest konieczna. Niewykonywanie dalszych badań diagnostycznych nie zwiększa ryzyka wystąpienia powikłań zatorowych w okresie 6-miesięcznej obserwacji.