Wstęp. Restenoza w stencie (in-stent restenosis, ISR) pozostaje w dalszym ciągu poważnym problemem, pomimo poprawy wyników leczenia po zastosowaniu stentów pokrytych lekami antyproliferacyjnymi. Angiotensyna II jest ważnym wazoaktywnym peptydem który przyczynia się do rozwoju ISR. Pobudzenie receptora angitensynowego jest punktem wyjścia sygnałów dla czynników zapalnych i czynników wzrostu, a sama angiotensyna II bezpośrednio pobudza mięśniówkę gładką naczyń.
Cel badania. Ocena skuteczności kandesartanu w redukcji częstości ISR u chorych po implantacji stentu.

Grupę badana stanowiło 266 chorych, z dusznicą bolesną, lub z dodatnim testem prowokacyjnym, kierowanych do PCI. W badaniu angiograficznym zwężenie >50%.

Randomizacja co najmniej jeden dzień przed implantacją stentu do grupy w której podawano 16 mg kandesartanu dziennie (n=107 chorych), lub do grupy placebo (n=99 chorych). Przewlekle u chorych stosowano ASA i inne leki w leczeniu schorzeń sercowo-naczyniowych z wyłączeniem ARB. Jeżeli ciśnienie tętnicze w czasie leczenia uległo znacznemu obniżeniu (SBP < 12 mm Hg, DBP < 8 mm Hg) dawkę kandesartanu zmniejszano do 8 mg. Kontrolne badanie angiograficzne po 6 mies. U jednej-trzeciej chorych dodatkowo wykonywano badania ultrasonograficzne wewnątrznaczyniowe (ultrasound intravascular, IVUS).
Pierwszorzędowy punkt końcowy: minimalny wymiar światła w stencie po 6 mies.
Drugorzędowy punkt końcowy: angiograficznie częstość restenozy (stenoza ≥ 50%), w badaniu IVUS pole powierzchni neointimy, klinicznie MACE (major adverse cardiac events).

Średni wiek chorych wyniósł 63 lat, mężczyźni stanowili 82% badanych. Nadciśnienie tętnicze stwierdzono u 87% chorych, cukrzycę u 30%, hiperlipidemię u 92%. Palacze – 54% badanych. Średni BMI – 28 kg/m², średnia wartość BP – 131/77 mm Hg. U wszystkich chorych implantowano stent metalowy.
Pierwszorzędowy punkt końcowy: przed implantacją stentu, po implantacji jaki i po 6 miesiącach minimalny wymiar świtała w stencie był porównywalny w grupach. Po 6 miesiącach minimalny wymiar światła w grupie leczonej kandesartanem wynosił 1,57 mm, w grupie placebo 1,48 mm (średnia różnica pomiędzy grupami 0,09 mm, p = 0,33). W podgrupie chorych ze zmianami w małych naczyniach (wymiar światła naczynia < 2,75 mm) minimalny wymiar światła w grupie leczonej kandesartanem był istotnie statystycznie większy w porównaniu z grupa placebo, 1,39 vs 1,18 mm (p = 0,022). W podgrupie ze zmianami w naczyniach > 2,75 mm nie stwierdzono różnic pomiędzy grupami.
Drugorzędowy punkt końcowy: restenozę stwierdzono u 28,4% chorych w grupie leczonej kandesartanem i u 30,6% chorych w grupie otrzymującej placebo. W badaniu IVUS powierzchnia neointimy wyniosła 69,3% vs 70,0% odpowiednio w grupach. MACE obserwowano u 27 chorych w grupie leczonej kandesartanem i u 30 chorych w grupie placebo. Klinicznie głównym objawem niepożądanym był nawrót niedokrwienia wymagający ponownej rewaskularyzacji, które wykonano z podobną częstością w grupach.

Wnioski. Leczenie kandesartanem nie wpływa na zahamowanie tworzenia się neointimy i zmniejszenia częstości ISR.