Pomostowanie naczyń wieńcowych powoduje zniesienie objawów dławicy i poprawę jakości życia u większości operowanych chorych. Jednakże ponad połowa chorych operowanych ma objawy depresyjne w okresie okołooperacyjnym. W grupie tej częściej obserwuje się pogorszenie jakości życia i wydolności fizycznej, utrzymujące się bóle w klatce piersiowej, jak też częstsze jest leczenie szpitalne i większa jest liczba zgonów związanych z zabiegiem operacyjnym bez związku z chorobą serca, oraz zgonów z innych przyczyn. W strategii po stępowania pooperacyjnego proponuje się szybkie rozpoznanie i leczenie zaburzeń depresyjnych. W odróżnieniu od początkowo stosowanego leczenia farmakologicznego lekami antydepresyjnymi, w chwili obecnej zaleca się w większym stopniu pomoc behawioralną, głównie przez zespoły osób przygotowane do takiej pomocy.

 

Ocena wsparcia chorego w leczeniu depresji po przebytym ostrym incydencie sercowym.

 

Grupę badaną stanowiło 302 chorych włączanych do badania przez przeszkolone pielęgniarki, stabilnych medycznie, którzy przebyli pomostowanie naczyń wieńcowych i wyrazili zgodę na udział w badaniu. W przypadku pozytywnego testu PHQ-2 (2-item Patient Health Questionnaire) wskazujących na depresję, do dalszego badania włączano chorych którzy uzyskali co najmniej 24 punkty w teście MMS (minimental mental state examination). Po 2 tyg. od opuszczenia szpitala powtarzano rozszerzony test PHQ-9. Chorzy którzy uzyskali co najmniej 10 punktów (umiarkowany lub wyższy stopnień depresji) kontynuowali badanie.

Randomizacja do grupy w której udzielano telefonicznego wsparcia chorym (n = 150 chorych) lub do grupy w której postępowano tradycyjnie (n = 152 chorych). W grupie w której dążono do zmiany zachowań, przeszkolona pielęgniarka telefonował do chorego celem uzyskania informacji o stanie psychicznym, informowała o depresji i jej wpływie na choroby serca, zbierała informacje o stosowanym leczeniu, lub kierowała do leczenia specjalistycznego (psychologa lub psychiatry). Kontrolne badania po 2 tyg. od wizyty wstępnej, po 2, 4 i 8 mies. Stan chorych oceniano kwestionariuszem SF-36 MCS (36-item short form mental health component scale) oceniającym stan psychiczny i SF-36 PCS (36-item short form physical health component scale) oceniającym stan fizyczny, DASI (Duke Activity Status Index) oceniającym stan fizyczny determinowany chorobami oraz HRS-D (Hamilton trading scale for depression) oceniający nastrój depresyjny. Początkowo kontakt telefoniczny cotygodniowy z oceną testu PHQ-9. W zależności od objawów i motywacji chorego kontakt trwał od 15 do 45 min, przypadku poprawy dalszy kontakt co miesiąc lub co 2 miesiące.

Pierwszorzędowy punkt końcowy: kwestionariusza ocena jakości życia chorych w zakresie zdrowia psychicznego testem SF-36 MCS na zakończenie badania.

Drugorzędowy punkt końcowy: ocena objawów depresji testem HRS-D, wydolności fizycznej testem SF-36 PCS i zaburzenia czynnościowe testem DASI, oraz ponowane leczenie szpitalne.

Średni wiek chorych wyniósł 64 lat, mężczyźni stanowili 58% badanych. Nadciśnienie tętnicze stwierdzono u 84% chorych, przebyty zawał u 46, niewydolność serca u 16%, niewydolność nerek u 10%, cukrzycę u 42%, hiperlipidemię u 81%, incydenty mózgowe u 8%, przewlekłą obturacyjną chorobę płuc u 15%. Palacze – 27% badanych.

Operację z użyciem krążenia pozaustrojowego wykonano u 83% chorych, bez krążenia pozaustrojowego u 17%. Średni czas trwania zabiegu 4,1 godziny, czas zaklemowania aorty – 81 min. Średnio implantowano 3 pomosty. Średnia wartość wskaźnika PHQ-9 wyniosła 13,5 punktu.

Pierwszorzędowy punkt końcowy: po 8 mies. suma uzyskanych punktów w teście SF-36 MCS wzrosła o 6,8 (z 43,2 do 50,0 punktów) w grupie leczonej i o 3,6 punktu (z 42,6 do 46,2 punktu) w grupie w której postępowano tradycyjnie. Różnica pomiędzy grupami wynosząca 3,2 punktu była istotna statystycznie (p = 0,02).

Szczególną korzyść z leczenia odniosła grupa mężczyzn, gdyż różnica w liczbie uzyskanych punktów w teście SF-36 MCS wyniosła 5,7 punktu w grupie leczonej w porównaniu do grupy w której postępowano tradycyjnie (p = 0,001). Natomiast różnica w grupie kobiet nie była istotna statystycznie i wyniosła 0,7 punktu pomiędzy grupami (p = 0,74).

Drugorzędowy punkt końcowy: nie wykazano różnic w wydolności fizycznej pomiędzy grupami w teście SF-36 PCS. Obserwowana poprawa wiązała się ze wzrostem liczby punktów w obu grupach, o 12,8 punktu w grupie leczonej i o 11,1 punktu w grupie w której postępowano tradycyjnie (p = 0,14). Natomiast obserwowano poprawę istotną statystycznie w zmniejszeniu objawów depresji w teście HRS-D i poprawę w aktywności fizycznej w ocenie DASI. W teście HRS-D liczba punktów zmalała o 7,6 punktu (z 16,6 do 9,0 punktów) w grupie leczonej i o 4,5 punktu (z 16,0 do 11,4 punktu) w grupie w której postępowano tradycyjnie. Różnica pomiędzy grupami wynosząca 3,1 punktu była istotna statystycznie (p = 0,001). W teście DASI liczba punktów wzrosła o 18,1 punktu w grupie leczonej i o 13,5 punktu w grupie w której postępowano tradycyjnie. Różnica pomiędzy grupami wynosząca 4,6 punktu była istotna statystycznie (p = 0,001).

Zmniejszenie liczby objawów depresji o ponad 50% w teście HRS-D obserwowano u 50% chorych w grupie leczonej i u 29,6% chorych w grupie w której postępowano tradycyjnie (p < 0,001). W grupie mężczyzn odpowiednio w grupach u 60,5 vs 33,3% chorych (p < 0,001), a w grupie kobiet u 37,7 vs 23,2% chorych (p =- 0,08).

Liczba chorych leczonych szpitalnie była porównywalna grupach. W grupie leczonej średnio kontaktowano się z chorych 10 razy. Więcej mężczyzn niż kobiet prowadziło raporty dzienne  oceniające stan zdrowia (91 vs 78% chorych , p = 0,02), natomiast kobiety częściej stosowały leki antydepresyjne (59 vs 43% chorych, p = 0,05). Chorzy rzadko korzystali z pomocy psychiatry (około 5% chorych w grupach).

Kontakt telefoniczny z udzielaniem wsparcia chorym z objawami depresji po leczeniu operacyjnym choroby wieńcowej wiąże się z uzyskaniem poprawy w zakresie zdrowia psychicznego i większą aktywnością fizyczną z istotnym zmniejszaniem objawów depresji.