Wstęp. W 2003 roku opublikowano wyniki badania kontrolowanego grupą placebo ASCOT-LLA, w którym stosowano 10 mg atorwastatyny dziennie w prewencji pierwotnej choroby wieńcowej u chorych z nadciśnieniem tętniczym i stężeniem cholesterolu ≤6,5 mmol/l. Badanie przerwano po 3,3 lat leczenia atorwastatyną ze względu na istotną statystycznie korzyść z stosowania atorwastatyny z zmniejszeniem liczby zgonów i zawałów i innych zdarzeń sercowo-naczyniowych. W drugim ramieniu badania testowano dwie strategie leczenia przeciwnadciśnieniowego. Chorzy z ramienia LLA w dalszym ciągu uczestniczyli w badaniu, ale po decyzji komitetu sterującego chorzy mogli kontynuować, rozpocząć lub wycofać się z leczenia atorwastatyną.
Cel badania. Ocena chorych z ramienia LLA po dalszych 2,2 latach trwania badania.

Grupę badaną stanowiło 10305 chorych w wieku pomiędzy 40 a 79 rokiem życia, z nieleczonym nadciśnieniem tętniczym z SBP ≥160 lub DBP ≥100 mm Hg (lub BP ≥160/100 mm Hg) lub leczeni z powodu nadciśnienia tętniczego z SBP ≥140 lub DBP ≥90 mm Hg (lub BP ≥140/90 mmHg). Stężenie cholesterolu ≤6,5 mmol. Dodatkowo co najmniej 3 czynnikami ryzyka z następujących: płeć męska, wiek ≥55 lat, palenie tytoniu, przerost lewej komory, nieprawidłowości w zapisie EKG, cukrzyca typu 2, choroba naczyń obwodowych, przebyty udar lub TIA, mikroalbuminuria lub proteinuria, stosunek cholesterolu/HDL >6, pozytywny wywiad rodzinny w kierunku choroby wieńcowej.

Randomizacja do grupy leczonej atorwastatyną lub placebo. Na zakończenia badania z grupy pierwotnie leczonej atorwastatyny w badaniu uczestniczyło n=51698 chorych, z grupy placebo w badaniu uczestniczyło n=5137 chorych. W czasie wizyty końcowej stosowanie atorwastatyny deklarowało 63% chorych w grupie pierwotnie randomizowanej do stosowania tego leku i 56% chorych z grupy placebo. Odsetek chorych którzy pobierali atorwastatynę przez cały okres obserwacyjny (>90% czasu obserwacyjnego) jak i odsetek chorych którzy pobierali lek nieregularnie (<10% czasu obserwacyjnego) był porównywalny w grupach.
Pierwszorzędowy punkt końcowy: złożony, zgon z przyczyn sercowo naczyniowych i zawał.
Drugorzędowy punkt końcowy: zdarzenia wieńcowe, zdarzenia i zabiegi sercowo-naczyniowe, udary, zgony sercowo-naczyniowe, zgony, noworopoznana dusznica bolesna stabilna, niewydolność serca i choroby naczyń obwodowych.

Średni wiek chorych wyniósł 63 lat, mężczyźni stanowili 81% badanych. Cukrzycę stwierdzono u 26%, incydenty mózgowe u 10%, chorobę naczyń obwodowych u 5%. Przerost lewej komory (w badaniu EKG lub echokardiograficznym) u 23% chorych, zmiany w ekg inne niż przerost lewej komory u 23%, inne choroby sercowo-naczyniowe u 4%. Średnia liczba czynników ryzyka – 3,7. Palacze - 33% badanych. Średni BMI – 28,5 kg/m², średnia wartość BP - 164/95 mm Hg. Średnie stężenie cholesterolu - 5,5 mmol, LDL - 3,4 mmol/l, HDL - 1,3 mmol/l i TG - 1,7 mmol/l.
Po trzech latach badania, średnie obniżenie cholesterolu wyniosło 1,0 mmol/l w grupie leczonej atorwastatyna w porównaniu do grupy placebo. Po dalszych 2 latach poziomu cholesterolu wyrównały się w grupach i stężenie cholesterolu było porównywalne z uzyskanym po 3 latach leczenia atorwastatyną. Podobne zmiany oberwano w stosunku do pozostałych parametrów lipidogramu, LDL, HDL i TG. Wartość ciśnienia tętniczego uległa obniżeniu w obu grupach i na koniec badania BP spadło do 137/78 mm Hg.
Pierwszorzędowy punkt końcowy: w momencie przerwania badania z ramieniem lipidowych punkt pierwotny wystąpił u 104 chorych leczonych atorwastatyną i u 158 chorych w grupie placebo (HR 0,65;0,51-0,83; p=0,0006). Po kolejnych 2,2 latach obserwacji wystąpiło kolejnych 150 zdarzeń pierwotnych, w tym u 163 chorych z grupy pierwotnie leczonej atorwastatyną i u 249 chorych z grupy randomizowanej do placebo. Obserwowano dalsza redukcję ryzyka wystąpienia punktu pierwotnego w grupie leczonej pierwotnie atorwastatyną (HR 0,64;0,53-0,78; p<0,001).
Drugorzędowy punkt końcowy: obserwowano istotną statystycznie redukcję zdarzeń drugorzędowych w grupie chorych pierwotnie leczonych atorwastatyną. Zdarzenia wieńcowe wystąpiły u 6,1% chorych w grupie atorwastatyny i u 8,3% chorych w grupie placebo (HR 0,63;0,63-0,85; p<0,001), zdarzenia i zabiegi sercowo-naczyniowe u 12,5% vs 15,3% chorych (HR 0,81;0,73-0,89; p<0,001), udary 3,2% vs 4,1% chorych (HR 0,77;0,63-0,95; p=0,013), zmarło z wszystkich przyczyn 7,5% vs 8,7% chorych (HR 0,85;0,74-0,98; p=0,022), dusznica bolesna stabilna wystąpiła u 1,4% vs 2,1% chorych (HR 0,63;0,46-0,85; p=0,002) odpowiednio w grupach. Natomiast liczba zgonów sercowo-naczyniowych, niewydolność serca i chorób naczyń obwodowych była podobna w grupach.
Liczba objawów ubocznych w tym liczby przypadków z podwyższonymi wartościami enzymów wątrobowych była porównywalna pomiędzy grupami przez cały okres trwania badania.

Wnioski. Korzyść z leczenia atorwastatyną w ramach prewencji pierwotnej, wiąże się z niezmienioną redukcją ryzyka wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych 2 lata po zakończeniu badania ASCOT-LLA