Wstęp

Leczenie dusznicy bolesnej odbywa się głównie przez stosowanie różnych klas leków (BB, CCB, LAN i ostatnio ranolazyny) w celu poprawy przepływu przez tętnice nasierdziowe w stosunku do zapotrzebowania mięśnia sercowego na tlen oraz przez leczenie polegające na przywróceniu przepływu w tętnicach nasierdziowych (rewaskularyzacja inwazyjna przezskórna i kardiochirurgiczna). Wielu chorych z nawrotowymi dolegliwościami wieńcowymi nie kwalifikuje się do zabiegów rewaskularyzacyjnych. W naturalnym przebiegu choroby u pacjentów obserwuje się nasilenie arteriogenezy i angiogenezy z rozwojem krążenia obocznego, chociaż proces ten jest nieadekwatny do faktycznego zapotrzebowania. Nasilenie procesu angiogenezy można uzyskać poprzez terapię genową, co wykazano w modelu doświadczalnym.

Randomizacja chorych do grupy otrzymującej Ad5FGF-4 w małej dawce: 1 ´ 10⁹ (n = 180), w dużej dawce: 1 ´ 10¹⁰ (n = 175), lub do grupy placebo (n = 177). Ad5FGF-4 był podawany w dawce 5 ml drogą infuzji dowieńcowej przez 90 s (60% objętości do lewej tętnicy wieńcowej, 40% do prawej).
Pierwszorzędowy punkt końcowy: zmiany w czasie trwania próby wysiłkowej po 12 tyg.
Drugorzędowy punkt końcowy: zmiany w czasie trwania próby wysiłkowej po 4 tyg. i 6 mies., czas do obniżenia odcinka ST o 1 mm, czas do pojawienia się bólów dławicowych, zmiana klasy wg CCS, liczba chorych z wydłużeniem czasu trwania próby wysiłkowej o ≥ 30%, zgony i zdarzenia wieńcowe (zawał, nieplanowane leczenie szpitalne lub rewaskularyzacja) w rocznej obserwacji, zmiany w ilości przyjmowanej NTG.

Średni wiek chorych wynosił 62 lata, mężczyźni stanowili 86% badanych. Nadciśnienie tętnicze stwierdzono u 79% chorych, zawał u 65%, PCI u 62%, CABG u 82%, cukrzycę u 40%, hiperlipidemię u 97%, dusznicę bolesną w II klasie wg CCS u 46% chorych, w III klasie u 46%, w IV klasie u 8%, bez objawów niewydolności serca u 54% chorych, w klasie I–III NYHA u 46%.
Pierwszorzędowy i drugorzędowy punkt końcowy: nie wykazano różnic pomiędzy grupami aktywnie leczonymi a grupą placebo w teście wysiłkowym wykonanym po 4 i 12 tyg. oraz po 6 mies. Nie zaobserwowano również różnic w innych drugorzędowych punktach końcowych z wyjątkiem zmian w klasie wg CCS. W grupie otrzymującej dużą dawkę Ad5FGF-4 zaobserwowano poprawę w klasie wg CCS w 12. tyg. oraz 6. i 12. mies. (p < 0,05). Również u badanych w wieku > 55 lat, chorych na ciężką dusznicę (klasa III lub IV wg CCS), wykazano istotnie statystycznie lepsze wyniki w pierwotnym i wtórnym punkcie końcowym lub zaobserwowano trend w kierunku lepszych wyników.
Istotne statystycznie lepsze parametry uzyskały kobiety w teście wysiłkowym po 12 tyg. (n = 72). Zmiany w czasie trwania testu były istotnie statystycznie lepsze zarówno w grupie małej dawki (p < 0,05), jak i w grupie dużej dawki (p < 0,01). Również czas do obniżenia odcinka ST ≥ 1 mm jak i czas do pojawienia się bólu dusznicowego był dłuższy w grupie leczonej po 12 tyg. i po 6 mies. Podobnie poprawę w klasie wg CCS obserwowano po 12 tyg. (p < 0,05; p < 0,0167) i po 6 mies. (p < 0,05) w grupie kobiet, które otrzymały dużą dawkę, a po roku zarówno w grupie małej dawki (p < 0,05), jak i dużej dawki (p < 0,01; p < 0,0167).
Zdarzenia niepożądane wystąpiły u 22% chorych w grupie placebo, u 16% w grupie małej dawki i u 19% w grupie dużej dawki, z podobną częstością w grupach w zależności od płci. Objawy uboczne obserwowano u podobnej liczby chorych, z wyjątkiem krótkotrwałej gorączki, która pojawiła się u 7,6% chorych w grupie leczonej i u 3,4% chorych w grupie placebo (p = 0,038). Pogorszenie choroby obserwowano u 17,7% chorych w grupie leczonej i u 25,4% chorych w grupie placebo (p = 0,04).

 

Podanie Ad5FGF-4 nie poprawia wyników klinicznych. Korzyści kliniczne związane z podaniem Ad5FGF-4 obserwowane w grupie kobiet zasługują na dalsze badania.