Aterotromboza często przebiega bez objawowo, a pierwszą oznaką choroby są poważne zdarzenia sercowo-naczyniowe zagrażające życiu takie jak zawał czy udar. Prewencja pierwotna powikłań aterotrombozy powinna obejmować chorych z podwyższonym ryzykiem, dlatego prawidłowa identyfikacja czynników ryzyka pozostaje jednym z głównych celów diagnostycznych. Uznanymi czynnikami ryzyka wystąpienia powikłań sercowo-naczyniowych są: nadciśnienie tętnicze, cukrzyca, otyłość, palenie tytoniu, dyslipidemia, przebyte choroby naczyniowe, podwyższone stężenie białka C-reaktywnego (CRP), grubość kompleksu intima-media. W ostatnich latach coraz częściej stosowanym, tanim badaniem jest pomiar ciśnienia na kończynach z określeniem wskaźnika kostka-ramię (ankle-brachial index, ABI). Wartość prognostyczna tego prostego wskaźnika u chorych zagrożonych obwodową chorobą naczyń tętniczych (peripheral arteria disease, PAD) jest dobrze poznana, natomiast jego wartość w określaniu globalnego ryzyka aterotrombozy wymaga dalszych analiz.

Cel badania
Ocena wartości diagnostycznej ABI u chorych z przebytymi zdarzeniami naczyniowymi oraz u chorych z dużym ryzykiem wystąpienia takich powikłań.

Badanie międzynarodowe przeprowadzone w 24 krajach w oparciu o praktykę lekarzy ogólnych i specjalistów. Badanie wstępne oparte na kwestionariuszu, w którym zbierano informacje demograficzne oraz wykonywano podstawowe badanie w celu oceny ciśnienia tętniczego, EKG i ABI. ABI określano w pozycji leżącej metodą dopplerowską. Wskaźnik ramię-kostka określano jako stosunek ciśnienia na kończynie dolnej (wybierano wyższą wartość z pomiarów tętnicy piszczelowej, tętnicy grzbietowej, prawej lub lewej strony) do ciśnienia na kończynie górnej (wybrano wyższą wartość na kończynie prawej lub lewej lub uśredniano pomiar, jeżeli różnica pomiędzy pomiarami na kończynach była ≥ 10 mm Hg).

Przez lekarzy rodzinnych oceniono 20% chorych, pozostałych chorych oceniali lekarze specjaliści. W grupie badanych zanotowano 1792 (20,2%) chorych z wysokim ryzykiem aterotrombozy, natomiast 7099 (79,8%) chorych przebyło choroby naczyniowe lub miało objawy chorobowe. Rasa kaukaska – 61% chorych, rasa azjatycka – 32,3%, rasa czarna – 2,0%, inne – 4,7%.

 

Średni wiek chorych wyniósł 65 lat, mężczyźni stanowili 48% badanych w grupie ryzyka i 66,5% badanych w grupie z udokumentowaną chorobą. Nadciśnienie tętnicze zanotowano u 89% chorych, cukrzycę u 70%, hiperlipidemię u 64% (chorych podwyższony Ch – 40,3%, podwyższony LDL – 26,9%, obniżony HDL – 15,6% i podwyższony poziom TG – 30,9%), otyłość u 33%. Palacze – 30% badanych. Średnia wartość BMI – 27 kg/m². Średnia wartość BP – 140/80 mm Hg. Trzy lub więcej czynników ryzyka wystąpiło u 62,5% chorych w grupie z ryzykiem, a u 1/3 badanych 4 lub więcej czynników ryzyka.

 

Nieprawidłowy ABI (≤ 0,9) stwierdzono w grupie ryzyka u 30,9% chorych i w grupie z przebytymi incydentami lub objawami chorób naczyniowych u 40,5%. Rozkład w zależności od płci podobny w grupach. Bardzo niskie ABI ≤ 0,7 stwierdzano częściej u mężczyzn niż u kobiet (20,2% vs 15,8%).

W grupie chorych z wysokim ryzykiem wykazano istotną statystycznie korelację pomiędzy nieprawidłowym ABI i liczbą czynników ryzyka (p = 0,02).

Wśród chorych z 2 czynnikami ryzyka, odsetek chorych z ABI ≤ 0,9 wynosił 15% chorych, wśród chorych z 3 czynnikami ryzyka – 17,3%, 4 czynnikami ryzyka– 24,4%, z 5 czynnikami ryzyka – 29,3%.

Podobnie w grupie chorych objawowych, liczba chorych z nieprawidłowym ABI wzrasta w zależności od liczby zajętych łożysk naczyniowych (p < 0,001).

W grupie chorych z objawami choroby wieńcowej (coronary artery disease, CAD) odsetek chorych z nieprawidłowym ABI wynosił 20,2%, z chorobą naczyń mózgowych (cerebrovascular disease, CVD) 26,1% chorych i chorobą naczyń obwodowych – 73,3%. W przypadku objawów z 2 łożysk naczyniowych, CAD + PAD, nieprawidłowy ABI u 74,3% chorych, CVD + PAD u 84,9% i CAD + CVD u 32,2%. W przypadku choroby naczyniowych 3 łożyskach naczyniowych nieprawidłowy ABI był obecny u 82,3% chorych. Analiza wieloczynnikowa wykazała, że rozpoznanie PAD było związane z obniżeniem ABI o 0,35 (p < 0,001) i CVD o 0,4 (p < 0,001). Nie wykazano związku pomiędzy redukcją ABI i rozpoznaniem CAD (p = 0,56).