Londyn, Wielka Brytania. Kilka nowych badań zaprezentowanych podczas tegorocznego, europejskiego zjazdu European Society of Hypertension (ESH) wykazało, że stężenie kwasu moczowego związane jest z występowaniem nadciśnienia tętniczego, cukrzycy oraz wielu innych czynników ryzyka sercowo-naczyniowego.

Na sesji dotyczącej najnowszych badań klinicznych dr Adi Leiba (Chaim Sheba Medical Center, Tel Hashomer, Israel) przedstawił dane uzyskane z wykazów izraelskiej opieki zdrowotnej (HMO) dotyczące ponad 100 000 osób, u których oznaczono stężenie kwasu moczowego. Wykazał, że osoby z tak zwanym „prawidłowym” stężeniem kwasu moczowego były narażone na większe o 50% ryzyko wystąpienia nadciśnienia tętniczego i prawie dwukrotnie większe ryzyko pojawienia się cukrzycy podczas 10 lat obserwacji, w porównaniu z osobami, u których stężenie kwasu moczowego było fizjologicznie niższe – zjawisko charakterystyczne dla niektórych żydowskich rodzin.

Leiba powiedział, że stężenia kwasu moczowego uważane za „prawidłowe”, mając na myśli „prawidłowe w odniesieniu do dny moczanowej czy ryzyka powstawania kamicy nerkowej” są prawdopodobnie „nieprawidłowe w odniesieniu do ryzyka chorób sercowo-naczyniowych. Pojawia się zatem pytanie czy kwas moczowy należy traktować jako przyjaciela, czy wroga? Najprawdopodobniej jako wroga: jest on bowiem przypuszczalną przyczyną chorób sercowo naczyniowych i z pewnością nie należy go lekceważyć”, zauważył.

 

„Czy kwas moczowy należy traktować jako przyjaciela, czy wroga? Najprawdopodobniej jako wroga: jest on bowiem przypuszczalną przyczyną chorób sercowo naczyniowych”

 

Komentując to wystąpienie, dr Gary Jennings (Baker ID Heart and Diabetes Institute, Melbourne, Australia) powiedział dla heartwire: „To było bardzo interesujące ze względu na długi okres obserwacji i wysoką liczebność badanej grupy”. Temat kwasu moczowego „towarzyszył nam przez lata”, powiedział Jennings, i „od zawsze mając na uwadze kwas moczowy, ciśnienie tętnicze oraz choroby nerek stajemy przed dylematem jajka i kury. Obserwowanie osób ze stężeniami kwasu moczowego zbliżonymi do dolnej granicy normy okazało się bardzo prostym i udanym pomysłem”.

Duże stężenie kwasu moczowego związane jest z ryzykiem sercowo-naczyniowym, jednak wciąż nie wiadomo, czy kwas moczowy jest przyczyną, czy czynnikiem ryzyka, czy może tylko towarzyszy chorobie, powiedział słuchaczom Leiba. Wyjaśnił, że u pewnej liczby rodzin żydowskich występuje fizjologicznie małe stężenie kwasu moczowego, dlatego wraz ze współpracownikami postanowili porównać te osoby z osobami z tzw. „prawidłowym” stężeniem, a nie jak to zwykle bywa, że porównuje się osoby z prawidłowymi i wysokimi stężeniami badanych parametrów.

Używając elektronicznej bazy danych izraelskiej opieki zdrowotnej (znanej pod nazwą Clalit) obejmującej dane od 2002 roku, Leiba i wsp. porównali retrospektywnie zdrowych dorosłych (40–70 lat) z niskimi stężeniami kwasu moczowego (≤3 mg/dl) z osobami mającymi prawidłowe stężenia kwasu moczowego (3,1–6,8 mg/dl) w okresie 10-letniej obserwacji. Wyłączyli z analizy pacjentów z cukrzycą, nadciśnieniem tętniczym, chorobą niedokrwienną serca, zastoinową niewydolnością serca, przewlekłą chorobą nerek, chorobami naczyń mózgowych lub obwodowych, stosujących diuretyki, leki wpływające na układ sercowo-naczyniowy, kwas acetylosalicylowy, probenecyd lub allopurinol.

U 9156 osób, głównie kobiet, stężenie kwasu moczowego w surowicy było niższe niż 3 mg/dl. Tę grupę porównano następnie z prawie 114 000 osób mających prawidłowe stężenie kwasu moczowego. Grupy różniły się istotnie kilkoma parametrami metabolicznymi, jednak wszystkie różnice pozostawały w zakresie normalnych wartości.

Po 10-letnim okresie obserwacji, zdrowe osoby z prawidłowym stężeniem kwasu moczowego miały o 53% większe ryzyko wystąpienia nadciśnienia tętniczego (HR 1,53; p<0,001) w porównaniu z grupą o obniżonym stężeniu kwasu moczowego. W zastosowanym modelu regresji logistycznej dokonano korekcji o płeć, wiek, status socjoekonomiczny, BMI (body mass index), palenie tytoniu, wyjściowy, oszacowany wskaźnik przesączania kłębuszkowego (eGFR), stężenie glukozy, oraz cholesterol frakcji LDL i HDL.

 

„Nie wyobrażam sobie podawania allopurinolu chorym z prawidłowym stężeniem kwasu moczowego, zatem jedynym działaniem pozostaje udzielanie rad dotyczących zdrowego stylu życia”.

 

Dodatkowo, ryzyko wystąpienia cukrzycy i przewlekłej choroby nerek było prawie dwukrotnie wyższe (odpowiednio, HR 1,84, p<0,001; i HR 1,93, p=0,055) u osób z prawidłowym stężeniem kwasu moczowego w porównaniu z grupą z jego obniżonym stężeniem.

Jennings zauważył, że oznaczanie kwasu moczowego „stosuje się często, ponieważ stanowi część standardowego panelu biochemicznego”. Ale wciąż pozostaje pytanie „co z tym zrobić? Nie wyobrażam sobie podawania allopurinolu chorym z prawidłowym stężeniem kwasu moczowego, zatem jedynym działaniem pozostaje udzielanie rad dotyczących zdrowego stylu życia”.

 

Dr Ayako Yoshimura (Kurume University School of Medicine, Japonia) i współpracownicy przeprowadzili niezależnie, w 2009 roku, duże badanie epidemiologiczne z udziałem mieszkańców Tanushimaru (Japonia). W badaniu uczestniczyły 1943 osoby (774 mężczyzn i 1169 kobiet) w wieku powyżej 40 lat. U wszystkich chorych oznaczono w surowicy stężenie kwasu moczowego i kreatyniny oraz wykonano badanie echokardiograficzne, które pozwoliło określić wskaźnik masy lewej komory (left ventricle mass index, LVMI)

LVMI był silnie i istotnie związany między innymi z wiekiem, płcią męską, obwodem talii, BMI, skurczowym i rozkurczowym ciśnieniem tętniczym, stężeniem kreatyniny oraz ze stężeniem kwasu moczowego (p<0,001).

W modelu regresji logistycznej ryzyko rozwoju przerostu lewej komory było prawie trzykrotnie większe u osób ze stężeniem kwasu moczowego wynoszącym przynajmniej 8 mg/l, nawet po skorygowaniu wyniku o czynniki towarzyszące.

 

a. Mężczyźni >125g/m², kobiety >110 g/m²

b. Skorygowany o wiek, płeć, skurczowe ciśnienie tętnicze, BMI i frakcję wyrzutową lewej komory

c. p<0,05 v. grupa <3,9 mg/dl

 

„Badanie to jako pierwsze wykazuje dodatnią korelację pomiędzy LVMI a stężeniem kwasu moczowego w ogólnej populacji”, powiedzieli badacze dodając, że wyniki wskazują na możliwość uznania stężenia kwasu moczowego za jeden z elementów zespołu metabolicznego lub jego marker.

Inne badanie, którego wyniki przedstawiono na sesji plakatowej przez dr. MV Papavasileiou (Sismanoglio General Hospital, Ateny, Grecja) i współpracowników, wykazało, że u 874 chorych z nadciśnieniem tętniczym istnieje ścisła korelacja pomiędzy stężeniem kwasu moczowego we krwi a wszystkimi składowymi zespołu metabolicznego.

Kilka innych doniesień zaprezentowanych podczas trzydniowego spotkania Europejskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego wskazywało na związek pomiędzy dużym stężeniem kwasu moczowego i innymi czynnikami zwiększającymi ryzyko sercowo-naczyniowe u chorych z nadciśnieniem tętniczym, łącznie ze sztywnością naczyń, mikroalbuminurią, funkcją wazomotoryczną śródbłonka naczyń mikrokrążeniem i zmianami miażdżycowymi tętnic szyjnych.

 

1. Leiba A, Dinour D, Shani M, et al. Healthy subjects with low uric acid levels followed up for 10 years, have a decreased incidence of diabetes and hypertension. J Hypertension 2012; 30 (e-Supplement A):e50. Available at: http://journals.lww.com/jhypertension/Documents/ESH_2012.pdf

2. Yoshimura A, Adachi H, Hirai Y, et al. Serum uric acid is strongly associated with the left ventricular mass index in the general population. J Hypertension 2012; 30 (e-Supplement A):e239. Available at: http://journals.lww.com/jhypertension/Documents/ESH_2012.pdf

3. Papavasileiou MV, Kalogeropoulos P, Tsiantis I, et al. Uric acid blood levels and relationship with components of metabolic syndrome of hypertensive patients. J Hypertension 2012; 30 (e-Supplement A):e622-e623. Available at: http://journals.lww.com/jhypertension/Documents/ESH_2012.pdf