Londyn, Wielka Brytania. Kampania prowadzona w portugalskich aptekach zachęcająca pacjentów do pomiaru ciśnienia tętniczego (blood pressure, BP) i stężenia cholesterolu w aptece pokazała, że blisko połowa osób uczestniczących miała wysokie ryzyko wystąpienia incydentu sercowo-naczyniowego zakończonego zgonem w ciągu najbliższych 10 lat.

Blisko 40% z 12 930 przebadanych osób w czasie tygodniowej kampanii zatytułowanej „Poznaj swoje parametry kardiologiczne” miała wartości BP powyżej normy (>140/90 mmHg) i nie przyjmowała z tego powodu żadnych leków. Ponadto w grupie przyjmującej już środki hipotensyjne prawie połowa (48,3%) wciąż miała BP powyżej wartości docelowych – wyjaśnia dr Cristina Santos (National Association of Pharmacies [ANF], Lizbona, Portugalia), która prezentowała wyniki badania podczas sesji plakatowej ostatniego kongresu European Society of Hypertension (ESH).

Dr Cristina Santos wierzy, że powinno się wykorzystać doświadczenie i dostępność farmaceutów. „Apteki są naprawdę dostępne, mają na miejscu pracownika służby zdrowia, który odbył odpowiednie szkolenie i jest szczególnie istotne, by pacjenci wiedzieli, że mogą iść do apteki i szybko sprawdzić wartość swojego BP lub cholesterolu. To bardzo ważne, nawet dla pacjentów, którzy zostali już zdiagnozowani. Kontrola w aptece jest dla nich kluczowa”. Większość lekarzy, mówi dr Santos, z aprobatą patrzy na farmaceutów: „Mogą mieć partnera, który przyśle im informację o stanie zdrowia pacjenta”.

Poproszona o skomentowanie wyników badania, wiceprezydent ESH dr Anna F. Dominiczak (University of Glasgow, Szkocja) powiedziała w rozmowie z portalem heartwire: „To jest doskonała inicjatywa, powinniśmy pogratulować Portugalczykom”. Dodała również, że w Wielkiej Brytanii, gdzie pracuje, „w niektórych aptekach można dokonać pomiaru BP i stężenia cholesterolu” i chociaż preferuje,  „żeby te oznaczenia były przeprowadzane u lekarza, gdzie pacjent może otrzymać natychmiastową poradę, to jednak każde małe działanie może pomóc”.

Dr Santos powiedziała, że chociaż Portugalczycy są przyzwyczajeni do proszenia w aptece o poradę medyczną, ta konkretna kampania była bardzo specyficzna: objęła prawie 1400 aptek, połowę wszystkich w Portugalii i skoncentrowana była na szybkich testach diagnostycznych przeprowadzanych przez farmaceutów w czasie jednego tygodnia w maju 2010 roku. ANF przygotował i dostarczył model wraz z narzędziami, które objęły tablice poświęcone nadciśnieniu i hiperlipidemii, tabele referencyjne do szybkich testów diagnostycznych (point-of-care, POC), ulotkę dla pacjentów o oznaczeniu i arkusze do dokumentacji.

Kampanię przeprowadzono z pomocą Portuguese National Institute for Preventive Cardiology i wydziału kinetyki ludzkiej na Technical University of Lisbon. Rozpoczęcie kampanii poprzedzono wieczornymi sesjami dla farmaceutów przeprowadzonych w trzech głównych miastach: Lizbonie, Porto i Coimbrze.

Oznaczano wskaźnik masy ciała (body-mass index, BMI), obwód talii (waist circumference, WC), BP i całkowite stężenie cholesterolu, a 10-letnie ryzyko wystąpienia incydentu sercowo-naczyniowego zakończonego zgonem obliczono opierając się na wskaźniku SCORE (Systematic Coronary Risk Evaluation).

Dr Santos powiedziała heartwire, że pomiary BP są zwykle wykonywane za darmo, większość aptek już miała ciśnieniomierze. Jednak w zależności od regionu może być pobierana niewielka opłata w wysokości 3–4 euro za wykonanie oznaczenia stężenia cholesterolu.

Spośród 1380 aptek biorących udział w badaniu, 412 przesłało do ANF wyniki 12 930 osób. Średni wiek pacjentów, którym oznaczono czynniki ryzyka, wyniósł 58 lat; 71% z nich było kobietami. Średnia wartość BMI to 27,7; znaczny odsetek pacjentów (71,8%) miał nadwagę (BMI >25 kg/m²). Średni WC wyniósł 91,6 cm dla kobiet i 98,9 cm dla mężczyzn.

Osoby ze SCORE równym lub wyższym od 5% uznawano za pacjentów wysokiego ryzyka i 44,9% badanych uzyskało taką wartość, 20,1% z nich odesłano do lekarza w celu dalszych badań.

Średnie BP wyniosło 131,6/77,3 mmHg, a jedna trzecia badanych (4566 osób) miała BP powyżej 140/90 mmHg. 37,6% z nich nie przyjmowało żadnych leków hipotensyjnych, 26,8% zalecono wykonanie dalszych badań u lekarza.

115 pacjentów wróciło do apteki z nową lub zmodyfikowaną receptą na nadciśnienie, lecz nie można było uzyskać danych o nowych receptach na nadciśnienie w czasie trwania kampanii od 668 chorych.

„Wyniki sugerują, że farmaceuci mogą odgrywać istotną rolę w wykrywaniu pacjentów z wysokimi wartościami BP i zgłaszać ich do lekarzy na dalsze badania” – powiedziała dr Santos.

Jednakże, dr Santos przyznała, że dalsze badania są niezbędne, aby uzyskać dane od pacjentów, których wyniki nie były dostępne w czasie trwania kampanii. Jak zauważyła, dłuższy okres badania byłby lepszy.

 

Piśmiennictwo:

1. Santos R, Mendes Z, Santos C, et al. Know your heart values: A health campaign in Portuguese pharmacies. J Hypertension 2012; 30 (e-Supplement A):e433.